Η συμμετοχή των Κορινθίων στον Αγώνα του 1821 (μέρος α΄)

Ο Πανουργιάς κυριεύει τον Ακροκόρινθον ( Η άλωση του Ακροκορίνθου). Peter Von Hess.

Του Νίκου Βλαχάκη

«Η συμμετοχή των Κορινθίων στον Αγώνα του 1821».

Μετά την πτώση και της Πελοποννήσου (1460-63) στους Τούρκους και στους Ενετούς, που για τα συμφέροντά τους αγρίως αλληλοτρώγονταν στα Μοραΐτικα εδάφη, και την κατοχή του Ακροκόρινθου και του Ισθμού (4-11-1463), άλλοτε από τους Τούρκους κι άλλοτε από τους Ενετούς, οι Κορίνθιοι, βλέποντας τα καλύτερα Κορινθιακά εδάφη υπό ξένη κατοχή, διαπίστωσαν ότι ο αγώνας για την αποτίναξη της σκλαβιάς θα είναι μακρύς^ άρχισαν λοιπόν, να ετοιμάζονται για κλεφτοπόλεμο. Αρχή αρχή από μόνοι τους, ασυντόνιστα. Αργότερα όμως, μιμούμενοι και τους αρματολούς της Στερεάς, άρχισαν να οργανώνονται σε μεγάλες ομάδες από το 1530 και μετά. Κατά καιρούς, βέβαια, στρατολογούνταν βίαια και από τους δυνάστες τους: «…Οι Ενετοί οχυρώσαντες καλώς τον Ακροκόρινθον (…) 4000 εγχωρίους στρατολογήσανατες (…) είχον καταλάβει τας μάλλον περί τον Ισθμόν επικαίρους διόδους… (κατά των Τούρκων)».

Τους βασικούς δυνάστες, Τούρκους και Ενετούς, με τις διάφορες κατά καιρούς Συνθήκες (Κάρλοβιτς, Πασάροβιτς) τους βλέπουν άλλοτε άλλους δυνάστες στα εδάφη τους. Έχουν επιπλέον να αντιμετωπίσουν και τις πρόσκαιρες Αλβανικές επιδρομές, όχι λιγότερο οδυνηρές και επιζήμιες, γι’ αυτούς και τα προϊόντα τους και τα υπάρχοντά τους. Έχουν ακόμη και το φόβο της απειλητικής πανούκλας (πανώλους), που πρωτοξεκίνησε από τα πληρώματα των ευρωπαϊκών πλοίων στο Ναύπλιο και μέρα με τη μέρα απλωνόταν επικίνδυνα.

Κι όμως οι Κορίνθιοι αποπειράθηκαν να ξεσηκωθούν (1684) αλλά την απόπειρά τους αυτή την πλήρωσε ο ηρωικός Αρχιεπίσκοπος Κορίνθου, ο Ζαχαρίας Α΄, με βασανιστήρια και μαρτυρικό θάνατο με την κατηγορία ότι ξεσήκωσε τους Κορίνθιους, ώστε με τη βοήθεια των Ενετών να αποτινάξουν τον τούρκικο ζυγό. Δεν ήταν, βέβαια, αυτή η αλήθεια, γιατί οι Κορίνθιοι γνώριζαν καλά ότι η τυραννία των Ενετών ήταν βαρύτερη κι από εκείνη των Τούρκων! Έτσι όμως βόλευε πιο πολύ τους Τούρκους, ώστε να μη φαίνεται ότι μπορούν τοπικές δυνάμεις να σηκώσουν κεφάλι…

Με την αλλαγή της κυριαρχίας των Ενετών από τους Τούρκους (1715-18) επί του Ακροκορίνθου καθυποδούλωσαν οικτρά τους Κορίνθιους. Ας ακούσουμε το σύγχρονό τους στιχουργό

«… Στον ουρανό ακούονταν το θρήνος που φωνάζαν,

οι Τούρκοι ωσάν τα πρόβατα που τους διαμοιράζαν:

άλλοι εις την Ανατολή κι άλλοι να πάν’ στη Δύση!

Κι έκλαιαν τα μάτια τους σαν η κατάκρυα βρύση…

Κι από τα δάκρυα οπού’ χυναν εγίνονταν ποτάμια!

Έπρεπε να τρέμει η γη, να κλαίσι τα λιθάρια,

Πως αποκεφαλίζασι τα άξια παλικάρια…

(Μάνθος Ιωάννης, Ιωαννίτης στιχουργός. Συμφορά και αιχμαλωσία του Μορέως 17-18 αιώνας)

Το 1770 με την επανάσταση / προδοσία του Θεόδ. Ορλώφ με ρωσικές δυνάμεις ο Κορίνθιος Φερδινάνδος  Νοταράς, από τις Αγωνιστικές Δυνάμεις του Μοριά στάλθηκε, ως Επιτροπή με άλλους δύο Έλληνες, στην τσαρίνα της Ρωσίας Αικατερίνη, για να μεταφέρουν τις διαμαρτυρίες των Ελλήνων για την προδοτική συμπεριφορά των Ρωσικών δυνάμεων απέναντι στους Έλληνες. Ο Νοταράς με τους συντρόφους του γύρισε από τη Ρωσία με αυστηρές διαταγές της τσαρίνας προς τον Ορλώφ, κι εκείνος, αφού υποκρίθηκε πως τους βλέπει σαν φίλους, τον μεν Φερδινάρδο Νοταρά δηλητηρίασε, τους δύο δε συντρόφους του τους σκότωσε!… Οι Κορίνθιοι, βέβαια, δεν έμαθαν έγκαιρα το συμβάν. Βλέπεις εκείνη την εποχή οι Ειδήσεις αργούσαν να μεταδοθούν… Αντίθετα, μόλις ακούστηκε πως η Ρωσία με τον Ορλώφ θα σταθεί  ενεργά στο πλευρό τους, οι Κορίνθιοι: Γεώργιος Νοταράς (στην Κόρινθο), Γεώργιος Λαχούρης (στο Αγγελόκαστρο), ο Μητρο-Μάρας (στα Δερβενοχώρια) ξεσήκωσαν τους Κορίνθιους! Μάλιστα ο Γεώργιος Νοταράς είχε ως βοηθό και το γιο του, μητροπολίτη Κορίνθου Μακάριο Β΄. Και αυτή η προσπάθεια απέτυχε και η τιμωρία των Κορινθίων ήταν αυστηρή από τους Τούρκους, που είχαν ως συνεργάτες τους πλήθος Αλβανών. Ο δε μητροπολίτης Μακάριος Β΄  εξαναγκάστηκε, ευτυχώς μόνο, να απομακρυνθεί από το θρόνο της Κορίνθου! «…Ούτω, λοιπόν, και πάλιν οι πολυτλήμονες Έλληνες υπό της ομοδόξου Ρωσίας εγκατελείφθησαν εις την αγρίαν των Μουσουλμάνων εκδίκησιν».

Κι όμως οι γενναίοι Κορίνθιοι δεν απογοητεύθηκαν! Έχοντας κατά καιρούς διάφορους ντόπιους καπετάνιους, όπως: Αναγνώστην Αρμυριώτην, Ιωάννην Λυκοδήμον, Κώσταν Χελιώτην, Πέτρον Μπουζιώτην, Γιάννην Καραχάλιον, Χρήστον Ντουσιακίτην, Αναγνώστην Μπελίτσην, Κων/νον Κλημεντίνην κ.ά., κ.ά. καιροφυλακτούσαν και χτυπούσαν το δυνάστη με όλη τη δύναμη του σώματος και της ψυχής! Παράλληλα έχουμε θαρραλέα τη δράση κι από ξενοτοπίτες αρχηγούς: τον Κων/νο Ι. Κολοκοτρώνη, πατέρα του μεγάλου Θοδωρή Κολοκοτρώνη, που έμεινε 4 χρόνια στην Κορινθία κι έγινε ο φόβος κι ο τρόμος των Αλβανών, που σαν όρκο τους είχαν: «να μη γλιτώσω απ’ του Κολοκοτρώνη το σπαθί»! και τον Ζαχαριά τον Μπαρμπιτσιώτη (από τη Μπαρμπίτσα, Δ του Πάρνωνα), που, ως ευνοούμενος του Κιαμίλ, αναγνωρίστηκε ως ο αρχιαρματολός της Κορινθίας κι ωφέλησε την περιοχή γνωρίζοντας τα μυστικά των Τούρκων!…

Πριν φτάσει η ώρα του καθολικού ξεσηκωμού οι Κορίνθιοι, λαϊκοί και κληρικοί, έχοντας μάθει πολλά για τη Φιλική Εταιρεία, οργανώθηκαν σ’ αυτήν με τέχνη και μυστικότητα ως εξής: Το Σεπτέμβρη του 1818, με προορισμό το Μοριά, ξεκίνησε από την Κων/πολη με σχέδια πολλά ο Στεμνιτσιώτης Φιλικός Αντώνιος Πελοπίδας. Ήταν ένας από τους 12 Αποστόλους της Φ.Ε. Ο Πελοπίδας περνώντας από την Ύδρα, κατά το σχέδιο, έφτασε στην Κόρινθο. Εκεί με μυστικές διαβουλεύσεις κατήχησε τον προεστό της Κορίνθου 30χρονο Θεοχαράκη Ρέντη, γόνο της αριστοκράτικης γενιάς των Ρέντηδων, γνωστό κι έμπιστο του Κιαμίλ, αρχηγού του Ακροκόρινθου. Σε λίγο στα μυστικά της Φ.Ε. μύησε τον έμπορο Κορίνθου Χριστόδουλο Σμυρνιό  κι αφού άφησε το σπόρο της λύτρωσης στην Κόρινθο, ο Πελοπίδας έφυγε γι’ άλλους τόπους του Μοριά.

Από το Ρέντη μυήθηκε ο πρόκριτος της Κλένιας-Αγιονορίου 28χρονος γιατρός Γεώργιος Καλαράς κι ο Αναστάσιος Αβραμιώτης, έμπορος Κορίνθου από τη Ζάκυνθο. Ο Γεώργιος Καλαράς, με περισσή υπομονή, κατάφερε να μυήσει τον πάμπλουτο προεστό των Τρικάλων Πανούτσο Νοταρά και σε λίγο το Σπύρο Δάσιο, 30χρονο, το γιατρό Γιάννη Νοταρά, 70χρονο, τους αδερφούς Ησαΐα (55χρονο δάσκαλο) και Νικόλαο Καλαρά, γιατρό 30χρονο. «…Οι ρυθμοί της μύησης ήταν γοργοί», γράφει ο Κορίνθιος ιστορικός, μακαρίτης Λάμπης Αποστολίδης. Ακόμη κατηχήθηκαν κι οι κοτσαμπάσηδες, παρόλο που κατ’ ανάγκην είχαν σχέσεις με τους Τούρκους. Ο Πανούτσος Νοταράς, με τη σειρά του, μυσταγώγησε στα μυστικά της Φ.Ε. τον αδερφό του Ανδρέα, τον Περαχωρίτη Γιώργη Διδασκαλόπουλο, γραμματέα του Κιαμίλ, τους ηγούμενους των μοναστηρίων του Βράχου Δανιήλ Παμπούκη και του Φενεού Ναθαναήλ, το Νικηφόρο Παμπούκη, δάσκαλο στην Ύδρα, το Γιάννη Δέστου το Σωτηράκη Νοταρά, τους Αντώνιο και Αναγνώστη Οικονομόπουλους, τον Αναγνώστη Ράτη από τα ελληνικότατα Δερβενοχώρια κ.ά., κ.ά., λαϊκούς και κληρικούς.

Η εξάπλωση της Φ.Ε. στην Κορινθία φτάνει σε απίστευτο σημείο. Η Κόρινθος από το 1818 ως το 1821 έγινε το κυριότερο κέντρο της Φ.Ε. Έχει στήσει το αρχηγείο της μέσα στο σαράι του Κιαμίλ, στον Ακροκόρινθο, ενώ ολόκληρα χωριά της ορεινής Κορινθίας έχουν  προσχωρήσει στα μυστικά της: Καστανιά, Λαύκα, Γκούρα, Ζάχολη, Περαχώρα, Πίσια, Βίλια κ.ά. Οι Φιλικοί οργανώθηκαν καλά και σε ερημικούς τόπους γυμνάζονταν και εξασκούνταν στο τουφέκι, στην πιστόλα, στη σπάθα, στη σκοποβολή, στην ολιγάρκεια, στην πείνα, στις κακουχίες.

Μέσ’ από τους επώνυμους Κορίνθιους πολύ γρήγορα άρχισαν να οργανώνονται και οι βασανισμένοι του βουνού και του κάμπου, οι απλοϊκοί άνθρωποι της Κορινθίας, οι απλοί καλόγεροι, οι διάφοροι μεροκαματιάρηδες άντρες, γυναίκες και παιδιά ακόμη.

Οργανώνονται με πείσμα, γιατί η νίκη θέλει πείσμα. Με επικεφαλής τους αρχηγούς των οι Κορίνθιοι θα πλαισιώσουν τις μεγαλύτερες αγωνιστικές δυνάμεις του Μοριά, της Στερεάς και θα αγωνιστούν ηρωικά αμέσως, μόλις δοθεί το σύνθημα του ξεσηκωμού.

Κι ο ποιητής λέει:             Τρέχουν άρματα χιλιάδες

                                                Σαν το κύμα στο γιαλό

                                                Αλλ’ οι ανδρείοι παλικαράδες

                                                Δεν ψηφούν τον αριθμό!

Οι Κορίνθιοι από παππού σ’ εγγονό είχαν χαράξει βαθιά στη μνήμη τους τα κατορθώματα των προγόνων τους, όπως:

– Το 146 π.Χ. κι ας υποδουλώθηκαν εκείνοι στους Ρωμαίους,

– την αυτοθυσία του ήρωα Σγουρού, για να μην πέσει στα χέρια των Φράγκων ο Ακροκόρινθος (το 1208),

– τη σκληρή άμυνα, τον καιρό του Μωάμεθ του κατακτητή, που οι Κορίνθιοι μέσ’ από τον Ακροκόρινθο στέλναν δηλητηριασμένα βέλη στους Τούρκους και κατρακυλούσαν ογκώδεις βράχους στις πλαγιές του κάστρου κατά των μισητών εχθρών.

Αλλά και κατά το 1821 γνώριζαν καλά ότι η Κορινθία και τα Δερβένια ήταν το κλειδί του Μοριά και ότι «ο πόλεμος του ’21 ήταν ουχί η αρχή αλλά η συνέχεια άλλων προγενεστέρων», όπως είχε τονίσει ο σύγχρονος ιστορικός Φιλήμονας.

Συνεχίζεται με β΄μέρος