18 Δεκεμβρίου 1803: O χορός του Ζαλόγγου

Μια ομάδα από Σουλιώτισσες στις 18 Δεκεμβρίου 1803, για να αποφύγουν την σύλληψη, τον εξανδραποδισμό και την ατίμωση από τον ζυγό του Αλή Πασά στήνουν κυκλικό χορό και στη συνέχεια ρίχνονται στο γκρεμό με τα παιδιά τους. Το γεγονός αυτό έμεινε γνωστό ως ο χορός του Ζαλόγγου και έχει συμπεριληφθεί επάξια στο πάνθεον των αφηγήσεων της εθνικής παλιγγενεσίας.

Οι Σουλιώτες, κοινότητα δίγλωσσων ελληνόφωνων και αλβανοφώνων ορθοδόξων χριστιανών στην περιοχή της Ηπείρου είχαν αναπτύξει αντί-οθωμανική δράση από την εποχή των Βενετό-οθωμανικών πολέμων του 17ου αιώνα. Μια άτυπη αυτόνομη ομοσπονδία ανάμεσα στο Σούλι και στα γύρω χωριά αντιτασσόταν και μαχόταν ενεργά την εξουσία του Σουλτάνου και των τοπικών αρχών. Το 1802 ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων διεξήγαγε μια σειρά από πολεμικές επιχειρήσεις και ύστερα από λυσσαλέες μάχες, η άμυνα των Σουλιωτών κάμφθηκε.

Ο νικητής πασάς διαπραγματεύτηκε με τους οπλαρχηγούς και υποσχέθηκε να μην τους πειράξει εάν εγκαταλείψουν ησύχως το Σούλι. Πικραμένοι και καταβεβλημένοι από τις κακουχίες, οι Σουλιώτες χωρίζονται σε δυο ομάδες και αφήνουν πίσω τα πατρογονικά τους εδάφη. Η πρώτη ομάδα κατευθύνεται προς την Πάργα ενώ η δεύτερη αναζητά καταφύγιο στο βουνό του Ζαλόγγου. Ο Αλή Πασάς διαβλέποντας την ευκαιρία να εξοντώσει το σουλιωτικο στοιχείο στέλνει δύναμη 4.000 Τουρκαλβανών για να τους εξοντώσουν.

Όσοι κατευθήνθηκαν προς την Πάργα κατάφεραν να διαφύγουν ενώ οι 100 οικογένειες που βρήκαν καταφύγιο στην κορυφή του όρους του Ζαλόγγου παγιδεύτηκαν. Γνωρίζοντας το τρόπο που λειτουργούν οι άνδρες του Αλή Πασά να ατιμώνουν τις γυναίκες και μετά να τις πουλάνε στα σκλαβοπάζαρα, επέλεξαν μια περισσότερο έντιμη οδό. Αποχαιρέτησαν και φίλησαν τα βρέφη που έφεραν πριν τα πετάξουν από την κορυφή του βουνού για να μην πέσουν στα χέρια των αγαρηνών. Στη συνέχεια έστησαν κυκλικό χορό και κρατώντας η μια το χέρι της άλλης ακολούθησαν την μοίρα των τέκνων τους.

Αυτόπτης μάρτυς της πράξης αυτής της αυτοθυσίας και αυταπάρνησης ήταν ο Σουλεϊμάν Αγάς, αξιωματικός του Αλή Πασά ο οποίος και το διεκτραγώδησε στον εξισλαμισμένο Γάλλο μισθοφόρο Ιμπραήμ Μανσούρ Εφέντι. Στο βιβλίο των αναμνήσεων του Ιμπραήμ γίνεται αναφορά στο γεγονός αυτό. Από τότε πολλοί μελετητές και ιστορικοί επιβεβαιώνουν ή αμφισβητούν το αν πράγματι ο χορός έλαβε χώρα (εάν οι γυναίκες θυσιάστηκαν με αυτό τον τρόπο).

Το μόνο βέβαιο είναι πως η ιστορία της αυταπάρνησης και της μη υποταγής των Σουλιωτισσών έχει αποτυπωθεί στην εθνική συνείδηση του νέο-Έλληνα ενώ το μνημείο που ανεγέρθη προς τιμή τους το 1961 είναι ένας μικρός φόρος τιμής προς τον ηρωισμό τους.
Στην πινακίδα του μνημείου γράφονται τα εξής:
ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΜΝΗΜΕΙΟΝ ΑΝΗΓΕΡΘΗ
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΟΥ ΕΝ ΕΤΕΙ 1803
ΧΟΡΟΥ ΤΟΥ ΖΑΛΟΓΓΟΥ
ΤΩΝ ΗΡΩΙΔΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΙΣΣΩΝ
ΥΠΕΡΟΧΟΝ ΔΕΙΓΜΑ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΑΥΤΟΘΥΣΙΑΣ ΑΝΑ ΤΟΥΣ ΑΙΩΝΑΣ.

Πηγή: Chronica Historica

(Στον ομώνυμο πίνακα του Ary Scheffer ‘οι Σουλιώτισσες’ ατενίζουν με απόγνωση την περικύκλωση τους από τους Τουρκαλβανούς και ετοιμάζονται για την ηρωική τους πράξη.)