Η σκοτεινή «υπόθεση Μέρτεν»

Στις 11 Φεβρουαρίου 1959 ξεκίνησε ενώπιον του Ειδικού Στρατιωτικού Δικαστηρίου για Εγκλήματα Πολέμου. Κατηγόρησε ένας Γερμανός τουρίστας με το όνομα Max Merten.

Η αποστολή του στην Κατοχής

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Captain Merten σταθμεύτηκε στη Θεσσαλονίκη από το 1942 έως το 1944. Η αποστολή του ήταν να επιβλέπει τις διώξεις του εβραϊκού λαϊκού στην Μακεδονία, έργο που πραγματοποίησε στο έπακρο καθώς περίπου 45,000 άνθρωποι μεταφέρθηκαν κατά τη διάρκεια του ώρα για το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς ενώ οι τύχες τους λεηλατήθηκαν. Στο τέλος του πολέμου, ο Μέρτεν επέστρεψε στη Γερμανία όπου συνέχισε την πολιτική του ζωή ανεβαίνοντας στα υψηλά echelons του Δυτικογερμανικού κράτους μαζί με αρκετούς πρώην ναζί. Τον Μάιο του 1957 επέστρεψε στην Ελλάδα ως ανώτερο στέλεχος του γερμανικού υπουργείου Δικαιοσύνης για να καταθέσει ως μάρτυρας υπεράσπισης στη δίκη του πρώην διερμηνέα. Συνελήφθη αμέσως από τις ελληνικές αρχές και κατηγορείται για εγκλήματα πολέμου.

Η σύλληψη και η δίκη 

Η σύλληψη του Μέρτεν προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από τη Βόννη, η οποία απαιτούσε την άμεση απελευθέρωσή του και να αποσυρθούν όλες οι κατηγορίες. Υπό συνεχή πίεση, η ελληνική κυβέρνηση διαβεβαίωσε τη Γερμανία ότι η ποινή θα ήταν πιθανότατα αμελητέα, δηλώσεις που έδειχναν να θέτουν τον καγκελάριο Αδενάουερ σε ηρεμία. Λίγο αργότερα, στις 5/3/1959, το δικαστήριο θα καταδίκαζε τον Μέρτεν σε ισόβια κάθειρξη, κίνηση που προκάλεσε νέο κύμα αντιδράσεων από τους Γερμανούς που αποφάσισαν να καταφύγουν σε άλλα μέσα για να πετύχουν τον στόχο τους. Ειδικότερα, απειλούσαν ευθέως ότι το σχεδιαζόμενο δάνειο 200,000 μάρκων με την Ελλάδα θα εξαρτιόταν από την απελευθέρωση του Μέρτεν και την επακόλουθη αμνηστία του. Παραδίνοντας στις νέες πιέσεις των Γερμανών, η κυβέρνηση Καραμανλή πέρασε, το φθινόπωρο του 1959, νόμο για την αποφυλάκιση των εγκληματιών πολέμου που κρατούνταν στις ελληνικές φυλακές, υπό τον οποίο ο Μέρτεν αφέθηκε ελεύθερος και επέστρεψε στη Γερμανία, όπου καταβλήθηκε αποζημίωση για την αποζημίωση τι τράβηξε κατά την παραμονή του στην Ελλάδα!

Έναν χρόνο μετά

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1960, τα γερμανικά έντυπα «Ηχώ του Αμβούργου» και «Ντερ Σπίγκελ» δημοσιεύουν αποσπάσματα της κατάθεσής του στις γερμανικές αρχές και προκαλούν σεισμό πολλών Ρίχτερ στην Αθήνα. Ο Μέρτεν ισχυριζόταν ότι ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Εσωτερικών και εξ απορρήτων του Δημήτριος (Τάκος) Μακρής, η σύζυγός του Δοξούλα το γένος Λεοντίδη και ο Υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Γεώργιος Θεμελής υπήρξαν συνεργάτες των Γερμανών. Η ελληνική κυβέρνηση διαψεύδει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τον Μέρτεν, το ίδιο και η γερμανική. Στη Βουλή τα πνεύματα ανάβουν. Βουλευτές της ΕΡΕ επιτίθενται κατά συναδέλφων τους της ΕΔΑ, που ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση. Σημειώνονται συμπλοκές και η συνεδρίαση διακόπτεται (16 Οκτωβρίου 1960).

Τρεις από τους θιγόμενους, το ζεύγος Μακρή και ο Θεμελής, προχώρησαν σε μηνύσεις, όχι στα γερμανικά δικαστήρια, αλλά στα ελληνικά και πέτυχαν την ερήμην καταδίκη του Μέρτεν για συκοφαντική δυσφήμιση. Πάντως, η δημοσιογραφική έρευνα αποκάλυψε ότι ο Μακρής ως δικηγόρος στην κατοχική Θεσσαλονίκη είχε πολύ καλές σχέσεις με τους Γερμανούς, η σύζυγός του Δοξούλα ήταν γραμματέας του Μέρτεν και ο Θεμελής διορισμένος Νομάρχης. Για τον Καραμανλή δεν βρέθηκε το παραμικρό στοιχείο που να επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό του Μέρτεν.

Ο θησαυρός

Ο Μέρτεν απασχόλησε και μεταθανάτια την Ελλάδα, με τη μεγάλη κινητοποίηση του 2000 για την ανεύρεση του εβραϊκού θησαυρού της Θεσσαλονίκης, που σύμφωνα με κάποια πληροφορία, βρισκόταν στο βυθό στ’ ανοιχτά της Φοινικούντας Μεσσηνίας. Την πληροφορία φέρεται να έδωσε σε έλληνα συγκρατούμενο ο ίδιος ο Μέρτεν. Ο θησαυρός δεν βρέθηκε ποτέ.

Η υπόθεση Μέρτεν, όπως έγινε γνωστό στην ιστορία, ήταν μία από τις πιο σκοτεινές σελίδες της μεταπολεμικής Ελλάδας καθώς έδειξε την ευπάθεια της χώρας στις εξωτερικές πιέσεις. Κατά συνέπεια, ήταν μία από τις αμέτρητες επιβεβαιώσεις ότι η Δυτική Γερμανία δεν είχε εξαλείψει το ναζιστικό παρελθόν της αλλά αντίθετα έσπευσε να το υπερασπιστεί και να το ενσωματώσει στην κρατική διοίκηση.

Πηγή: Chronica Historica Χρήστος Σ.

(Εικόνα: Ο Μέρτεν περικυκλωμένος από άνδρες της Χωροφυλακής κατά τη διάρκεια της δίκης του. Ο Γερμανός εγκληματίας πολέμου θα έμενε ατιμώρητος για τα εγκλήματα του, όπως δυστυχώς και πολλοί άλλοι. ))