
Αυτό το ειδώλιο ενός κωμαστή που παλαιότερα ήταν γνωστό ως “σάτυρος που πίνει” – είναι στην πραγματικότητα ένα βάζο με οπές. Χάρη στην ικανότητα των αγγειοπλαστών και στη γνώση τους στις βασικές αρχές της φυσικής, αυτό το αγγείο ήταν τόσο πηγή ψυχαγωγίας όσο και θαυματουργής κρήνης κρασιού – ένα πραγματικό θαύμα του Διονύσου, του θεού του κρασιού και του γλεντιού. Η μορφή και η βάση του είναι κοίλες. Το κρασί μπορούσε να εμφανιστεί ή να εξαφανιστεί στον Σκύφο μέσω ενός έξυπνου συστήματος οπών.
Κωμαστές

Η Κωμωδία ετυμολογικά έχει τη ρίζα στη λέξη “Κώμος”. Κώμος = αγροτική γιορτή, Κωμαστές δε ονομάζονταν οι εύθυμες παρέες των μεθυσμένων, που περιφέρονταν στους δρόμους κατά τις Διονυσιακές γιορτές λέγοντας χυδαία αστεία και προβαίνοντας σε άσεμνες κινήσεις και χειρονομίες. Αργότερα στους ευωχούμενους εορταστές και στο μαινόμενο πλήθος, προσετέθη το τραγούδι ή “Ωδή”, σε κατάληξη δε με τη λέξη “Κώμος” έφτασε να υπονοείται κάθε εύθυμη παρέα και εορταστική συγκέντρωση. Οι “κωμαστές”, με τύμπανα και ηχούντα χάλκινα αντικείμενα, συνόδευαν τα τραγούδια τους, που όπως είπαμε ήταν άσεμνα, περιδιαβάζοντες στις γειτονιές με αλληλοπειράγματα. Μερικές φορές ανεβασμένοι σε άμαξες, έψελναν τις γνωστές “εξ αμάξης” χυδαιότητες και με πρόστυχες κινήσεις και βωμολοχίες προκαλούσαν τους ανύποπτους περαστικούς, «λοιδορουμένοις αλλήλοις». Τα τραγούδια τους ήταν φαλλικού περιεχομένου, καθώς δε εκράδαιναν τεράστιους χειροποίητους δερμάτινους φαλλούς εκαλούντο Φαλληφόροι, Ιθύφαλλοι ή και Αυτοκάβαλοι. Οι τελευταίοι ελέγοντο έτσι διότι απήγγελον ανάξια λόγου ποιήματα τα οποία αργότερα πήραν το όνομα Ίαμβοι. «Ύστερον δε ίαμβοι ωνομάσθησαν αυτοί τε και τα ποιήματα αυτών».
Οι Κωμαστές – χορευτικές φιγούρες με εκφραστικές χειρονομίες, ντυμένοι με επενδυμένες στολές με υπερβολή στην ανατομία τους – εμφανίζονται σε πολλά κορινθιακά αγγεία Ήταν ένα κοινό εικονογραφικό θέμα από τη Μεταβατική Περίοδο (630-615 π.Χ.) ως την Ύστερη Κορινθιακή (570-550 π.Χ.), και εκπροσωπήθηκαν σε αγγεία, αλάβαστρα και αγγεία κρασιού, όπως οι κρατήρες και οι οινοχόες. Οι Κωμαστές ήταν αρχικά απλοί άνθρωποι που γιόρταζαν στις τελετές που σχετίζονταν με τη λατρεία του θεού κρασιού Διονύσου. Οι κορινθιακοί αγγειοπλάστες διακρίθηκαν στην παραγωγή των λεγόμενων “πλαστικών αγγείων” (δηλαδή αγγεία σε σχήμα ζώων, πουλιών, φρούτων ή ανθρώπων).

Αυτό το κορινθιακό πλαστικό αγγείο – το ειδώλιο ενός κωμαστή που κρατάει έναν σκύφο – είναι ένα ασυνήθιστο και αινιγματικό αντικείμενο, με τη μορφή ενός διασκεδαστικού κόλπου. Παλαιότερα αναφέρεται ως “ο σάτυρος που πίνει νερό”, αποδίδεται στον όμιλο Κωμαστών και αναμφισβήτητα χρονολογείται στο 580-570 π.Χ., που σχετίζεται σαφώς με τη ζωγραφισμένη κεραμική εκείνης της περιόδου. Ο σκύφος που κρατά ο κωμαστής στη κοιλιά του είναι διακοσμημένος με ζωφόρο ιππέων (ένα κοινό διακοσμητικό θέμα για τους κορινθιακούς ζωγράφους της εποχής), μαζί με σπείρες και πλεκτές γραμμές. Παρόλο που η ίδια η μορφή είναι μια καρικατούρα με δυσανάλογα λιπαρή κοιλιά και δεν φοράει τίποτα άλλο παρά ένα δέρμα λεοπάρδαλης και μπότες, δεν μοιάζει με σάτυρο. Η τεράστια κοιλιά τονίζει απλώς την κωμική πτυχή αυτού του ένθερμου διψασμένου πότη που δεν έχει τίποτα γοητευτικό γι ‘αυτόν.

Η επιγραφή στο βοιωτικό αλφάβητο στο χέρι του κωμαστή δείχνει το όνομα του ιδιοκτήτη του αγγείου, χαραγμένο μετά την αγορά. Αποδεικνύει ότι οι βοιωτοί αγοραστές ενδιαφερόταν για αυτό το κορινθιακό σκεύος.
Η ευρηματική χρήση
Το ποτό, μας κρύβει μια έκπληξη. Η βάση είναι κοίλα, και το κάτω μέρος του σκύφου είναι τρυπημένο με μια τρύπα, όπως και το σώμα του πότη σε δύο σημεία. Συμπληρώνοντας τον σκύφο και αναποδογυρίζοντας το αντικείμενο προς τα πίσω, το υγρό μπορεί να περάσει στην κοιλιά του πότη. Εάν οι δύο τρύπες είναι συνδεδεμένες και το βάζο τοποθετηθεί στη βάση του, το κρασί παραμένει μέσα στις κοιλότητες και ο σκύφος είναι άδειος. Όταν οι οπές αποσυνδέονται, η πίεση του αέρα στέλνει το υγρό προς τα κάτω για να γεμίσει τον σκύφο.

Βιβλιογραφία
– DENOYELLE Martine, Chefs d’œuvre de la céramique grecque dans les συλλογές du Louvre , 1994, σ. 36, ανακοίνωση 13.
– LISSARRAGUE François, Un flot d’images , 1987, σ. 50-51.
– SMITH Tyler Jo, “Χώροι Χορού και Χώροι Φαγητού: Αρχαϊκοί Κωμαστές στο Συμπόσιο” Mélanges Boardman , 2000
Comments