AC/DC: Τα ακρωνύμια ενός πολέμου που άλλαξε τον κόσμο – “Ο πόλεμος των ρευμάτων”

Τα ακρωνύμια AC και DC είναι γνωστά σε πολλούς από το ομώνυμο rock συγκρότημα AC⚡DC που δημιουργήθηκε στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας το 1973. Τα ακρωνύμια αυτά στην πραγματικότητα σημαίνουν εναλλασσόμενο ρεύμα & συνεχές ρεύμα (Alternating Current & Direct Current) και πέρα από μια απλή ένδειξη για τον τύπο του ρεύματος είναι και το σύμβολο ενός πολέμου που τον κόσμο και μας έδωσε την αυτονόητη για τη σημερινή εποχή χρήση του ηλεκτρικού ρεύματος η οποία γεννήθηκε μέσα από μια εμπόλεμη κατάσταση μεταξύ του Τόμας Έντισον και του Νίκολα Τέσλα, στα τέλη του 19ου αιώνα.

Εναλλασσόμενο ή Συνεχές – Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Το 1979, ο Τόμας  Έντισον κατοχύρωσε την πατέντα του λαμπτήρα πυρακτώσεως, δημιουργώντας μια μικρή επανάσταση, και γύρω από την εφεύρεσή του έστησε σταδιακά δίκτυα συνεχούς ρεύματος, με σκοπό να ηλεκτροδοτήσει τις πόλεις. Το 1884 το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στην Pearl Street της Νέας Υόρκης είναι γεγονός και τροφοδότησε με ηλεκτρισμό τη Νέα Υόρκη.  Ήταν μια μικρή αρχή που θα εξελίχθηκε στη γνωστή γιγαντιαία εταιρία Edison General Electric Company

Ο Έντισον για να πείσει τον κόσμο να δεχτεί το ηλεκτρικό ρεύμα επιστρατεύει στην καινοτόμα για την εποχή προσπάθεια του την λέξη “ΑΣΦΛΕΙΑ” η οποία γίνεται και το μότο αυτής της δράσης. Έτσι λοιπόν για να αποφύγει πιθανά ατυχήματα, ηλεκτροπληξίες και πυρκαγιές κάνει δυο βασικά πράγματα, πρώτον θάβει τα καλώδια, (κάτι εξίου ασυνήθιστο για την εποχή) και δεύτερον διανέμει το ρεύμα σε χαμηλή τάση

Το μεγάλο άλυτο πρόβλημα

Εδώ λοιπόν θα εντοπίσουμε και το πρώτο μεγάλο εμπόδιο για τον Έντισον. Μπορεί η ιδέα του να μοιάζει τέλεια, όμως είχε συγκεκριμένες αδυναμίες, με σημαντικότερη την πτώση της τάσης του ρεύματος κατά τη μεταφορά του.

Με απλά λόγια, έστω ότι το εργοστάσιο παράγει μια A ποσότητα ρεύματος κάθε φορά που προστίθεται στο δίκτυο νέος πελάτης η αρχική ποσότητα ισομοιράζετε στους πελάτες και δεν είναι επαρκής για κανέναν στο τέλος. Για να αποφύγουμε κάτι τέτοιο έχουμε δυο επιλογές ή αυξάνουμε την τάση (κάτι που είναι δύσκολο και στις μέρες μας) ή γεμίζουμε την πόλη με πολλά εργοστάσια (για ρεύμα στην επαρχία ούτε λόγος)

Η εμφάνιση του Ο Τζορτζ Γουεστινγκχάουζ και του Νίκολα Τέσλα

Το γεγονός λοιπόν ότι η πρόταση του Έντισον είχε ατέλειες άφηνε ένα κενό στην αγορά και στην επιστημονική κοινότητα. Έτσι το 1886 εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο εφευρέτης και επιχειρηματίας Τζορτζ Γουεστινγκχάουζ με την εταιρεία Westinghouse Electric Company, προτείνοντας την αντικατάσταση του συνεχούς ρεύματος με εναλλασσόμενο.

Ο Τζορτζ Γουεστινγκχάουζ δεν ήταν μόνος του σε αυτή την μάχη, αντιθέτως είχε στο πλευρό του έναν πολύ ισχυρό σύμμαχο τον Σέρβο εφευρέτη Νίκολα Τέσλα, στον οποίο ο μεγαλοβιομήχανος των σιδηροδρόμων προσέφερε 60.000 δολάρια, παίρνοντας 10.000 δολάρια σε μετρητά και 150 μετοχές για τις πατέντες του και 2,5$ για κάθε ένα ίππο ηλεκτρικής ενέργειας που θα παρήγαγαν οι μηχανές του.

Έχοντας αποχωρήσει από την ομάδα του Τόμας Έντισον το 1884 o Τέσλα έχει καταπιαστεί με το πρόβλημα της μετάδοσης του ρεύματος σε μακρινές αποστάσεις. Η λύση του Τέσλα περιλαμβάνει την χρήση ενός νέου τύπου ρεύματος το λεγόμενο εναλλασσόμενο. Με μια μεγάλη τάση μπορούσε να μεταδώσει το ρεύμα σε κάθε σπίτι απλά βάζοντας έναν μετασχηματιστή και έχοντας βρει λύση στο πρόβλημα με τους μέχρι τότε κινητήρες (φτιάχνοντας τον πολυφασικό επαγωγικό κινητήρα), ο Τέσλα και ο Γουεστινγκχάουζ ήταν έτοιμοι να αλλάξουν τον κόσμο.

Όμως υπήρχε ένα ακόμα εμπόδιο ο Τόμας  Έντισον.

“Ο πόλεμος των ρευμάτων”

Ήταν προφανές από την πρώτη μέρα ότι η πρόταση του εναλλασσόμενου ρεύματος ήταν πολύ προτιμότερη από εκείνη του συνεχούς. Μέσα σε έναν χρόνο η εταιρεία του Γουεστινγκχάουζ είχε κερδίσει πάνω από το ένα τέταρτο της αμερικανικής αγοράς και η επικράτησή του θα ήταν ολοκληρωτική αν δεν δεχόταν έναν εξαντλητικό επικοινωνιακό πόλεμο από τον  Έντισον, ο οποίος είχε δώσει πολύ χρόνο και χρήμα και δεν ήταν διατεθειμένος να τα πετάξει όλα τόσο εύκολα. Ακόμα και σήμερα δεν είναι σαφές γιατί δεν υιοθέτησε κι αυτός το εναλλασσόμενο ρεύμα στα δίκτυα της εταιρείας του και γιατί προσπάθησε εμμονικά να επιβάλει την κυριαρχία του συνεχούς ήταν άραγε θέμα ενός επιχειρηματικού ή ενός επιστημονικού εγωισμού;

Mε βασικό επιχείρημα ότι το ρεύμα του είναι όντως ποιο ασφαλές ο Έντισον πολέμησε το αντίπαλο στρατόπεδο με κάθε θεμιτό η αθέμιτο μέσων που είχε στην διάθεση του και επιστρατεύοντας τον μηχανικό Χάρολντ Π. Μπράουν αρχίζει τον “πόλεμο των ρευμάτων” την ποιό ακραία και βρόμικη διαφημιστική καμπάνια όλων τον εποχών.

Έτσι λοιπόν για τους επόμενους μήνες ο Μπράουν εκμεταλλεύεται την φυσική φοβία που έχει ο άνθρωπος απέναντι σε νέα πράγματα και δεμονοποιεί τους κινδύνους του εναλλασσόμενου ρεύματος. Μια σειρά απο γραπτές επιστολές με τις οποίες προειδοποιούσε  για τους κινδύνους του εναλλασσόμενου ρεύματος τον κόσμο κατακλύζουν τις εφημερίδες της εποχής. Αλλά ο Μπράουν δεν μένει μόνο στα λόγια, όσο περνάει ο καιρός και ο ανταγωνισμός κερδίζει έδαφος περνάει σε ποιο ακραίες καταστάσεις. Οργάνωνε δημόσιες ομιλίες στις οποίες εναλασόμενο ρεύμα αδέσποτους σκύλους άλογα και το αποκορύφωμα ήταν στις 4 Ιανουαρίου 1903 όταν ο Έντισον και ο Μπράουν εκτέλεσαν έναν ελέφαντα.

Ο Γουέστινγχαουζ εξοργίστηκε και με μια επιστολή επέπληξε τον Έντισον για τις ενέργειες των συνεργατών του.

«Πιστεύω ότι γίνεται μια συστηματική και δόλια προσπάθεια εκ μέρους μερικών ανθρώπων για την πρόκληση μιας όσο το δυνατόν μεγαλύτερης διένεξης ανάμεσα στην Εταιρεία Έντισον και την Ηλεκτρική Εταιρεία Γουέστινγχαουζ». 

Η κατάσταση επρόκειτο να επιδεινωθεί.

H ηλεκτρική καρέκλα

Ο Ουίλιαμ Κέμλερ ήταν ένας έμπορος από το Μπάφαλο της Νέας Υόρκης. Μεγάλος πότης και νταής, είχε σκοτώσει τον συνεργάτη του με τσεκούρι σε μια έκρηξη οργής, και το 1890 περίμενε την εκτέλεσή του.

Οι αρχές είχαν προσεγγίσει τον Έντισον ζητώντας τη συμβουλή του για μια πιο ανθρωπιστική μέθοδο εκτέλεσης εγκληματιών, έπειτα από μια σειρά αποτυχημένων απαγχονισμών. Παρότι ήταν εκ πεποιθήσεως αντίθετος στη θανατική ποινή, τελικά ανταποκρίθηκε στο αίτημά τους. Ήταν τόσο βέβαιος για τους κινδύνους του εναλλασσόμενου ρεύματος που πρότεινε μια γεννήτρια Γουέστινγχαουζ. Ο Γουέστινγχαουζ ήταν κάθετα αντίθετος στην ιδέα. Πίστευε ότι ήταν ανώφελα βάναυση και έδωσε εντολή στους δικηγόρους του να συντάξουν μια έκκληση για τη ζωή του Κέμλερ, επενδύοντας στην υπόθεση 100.000 δολάρια. Με κανένα τρόπο δεν επιθυμούσε τη σύνδεση της εταιρείας του με το παρατσούκλι «ρεύμα του δήμιου».

Ο Έντισον αντέδρασε κατηγορώντας τον Γουέστινγχαουζ ότι έβαζε την εμπορική του φήμη πάνω από τη φιλευσπλαχνία προς τον κατάδικο, επιμένοντας παράλληλα ότι το εναλλασσόμενο ρεύμα θα ήταν μια γρήγορη και αποτελεσματική μέθοδος εκτέλεσης. Ερήμην του ανταγωνιστή του, η εταιρεία του Έντισον βοήθησε τον Μπράουν να βρει μεταχειρισμένους κινητήρες Γουέστινγχαουζ για την ηλεκτρική καρέκλα, αλλά η εκτέλεση δεν πραγματοποιήθηκε σύμφωνα με το σχέδιο. Ο Κέμλερ δέθηκε στη συσκευή και 1.300 βολτ διαπέρασαν το κορμί του.

Η δοκιμασία του διήρκεσε 17 δευτερόλεπτα αλλά δεν υπέκυψε. Το κοινό άρχισε να ουρλιάζει καθώς ο Κέμλερ ανακτούσε τις αισθήσεις του και τα ρούχα του άρπαζαν φωτιά. Μόνο όταν η συσκευή λειτούργησε στα 2.000 βολτ επί τέσσερα λεπτά το σώμα του υπέκυψε τελικά στη βίαιη επίθεση.

«Καλύτερα να είχαν χρησιμοποιήσει τσεκούρι», σχολίασε ο Γουέστινγχαουζ. 

Η επίδειξη του Τέσλα και το τέλος της αντιπαράθεσης

Στις 21 Μαΐου του 1891 ο Τέσλα απέδειξε ότι το εναλασόμενο ρεύμα μπορεί να είναι ασφαλές. Άναψε ένα πηνίο Τέσλα, ηλέκτριση ένα δωμάτιο και χωρίς να βάλει κανένα ιχνός προστασίας κάθισε μέσα στο δωμάτιο και διάβασε ένα βιβλίο, αφήνοντας να περάσει μέσα από το κορμί του εναλλασσόμενο ρεύμα εντάσεως 250.000 βολτ, κάνοντας μάλιστα τα ρούχα του να λαμπυρίζουν από το στατικό ηλεκτρισμό.

Το γεγονός που θα έβαζε το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της αυτοκρατορίας του στο συνεχές ρεύμα ήρθε στην Διεθνής Έκθεση του Σικάγο που θα οργανωνόταν για να εορταστεί η 400η επέτειος της άφιξης του Χριστόφορου Κολόμβου στην Αμερική. Στην εκδήλωση αναμένονταν 27 εκατομμύρια επισκέπτες και ασφαλώς έπρεπε να φωτίζεται. Για τον εξηλεκτρισμό της εκδήλωσης, η Τζένεραλ Ελέκτρικ υπέβαλε προσφορά 554.000 δολαρίων, αλλά ο Γουέστινγχαουζ μειοδότησε, υποσχόμενος ότι θα κρατούσε τα φώτα αναμμένα έναντι μόνον 399.000 δολαρίων.

Η Τζένεραλ Ελέκτρικ θα χρειαζόταν ολόκληρα βουνά από χάλκινα καλώδια για να μεταφέρει επαρκή ενέργεια, αλλά το εναλλασσόμενο ρεύμα του Τέσλα επέτρεπε στον Γουέστινγχαουζ να προσφέρει το ίδιο με χαμηλότερο κόστος.  Η έκθεση φωταγωγήθηκε και οι αιτήσεις για εναλλασσόμενο ρεύμα πήραν μορφή χιονοστιβάδας. Ο Γουέστινγχαουζ απέκτησε τη ζηλευτή πρόσβαση στους Καταρράκτες του Νιαγάρα και στις 16 Νοεμβρίου του 1896 στις 00:03 το πρώτο εργοστάσιο πολυφασικού εναλλασσόμενο ρεύματος, χρησιμοποιώντας τα ορμητικά νερά για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, τίθεται σε λειτουργία, ενώ η Τζένεραλ Ελέκτρικ άλλαξε τελικά ρότα και άρχισε να χρησιμοποιεί εναλλασσόμενο ρεύμα.

Ο πόλεμος είχε λήξει με νικήτρια την πλευρά του Τέσλα.

O Τέσλα ήταν ένας μεγάλος οραματιστής του σύγχρονου νέου κόσμου που μετά την μεγάλη νίκη του κατοχύρωσε άλλες 300 πατέντες ανάμεσα τους τηλεκατευθυνόμενα καράβια, ακτίνες Χ, αεροπλάνα κάθετης απογείωσης κτλπ.

Αλλά το τέλος αυτής της ιστορίας δεν είναι καλό.

Το 1907 ο Γουεστινγκχάουζ χρεωμένος δέκα εκατομμύρια δολάρια πλησίασε τον Τέσλα παρακάλεσε να ξανά διαπραγματευτούν το συμβόλαιο του. O Tέσλα αντ’ αυτού έσκισε το συμβόλαιο μπροστά του δείχνοντας ότι παραιτείτε από δικαιώματα που θα του έφερναν τρακόσια εκατομμύρια δολάρια, με μια απλή κίνηση έσωσε την εταιρία και ταυτόχρονα καταδίκασε τον εαυτό του σε φτώχια.

Στις 7 Ιανουαρίου του 1943 πέθανε από θρόμβωση της στεφανιαίας στο δωμάτιο 3327 του ξανοδοχείου Νιου Γιορκ με μοναδική συντροφιά ένα περιστέρι που αγαπούσε και φρόντιζε σαν παιδί του. Βρέθηκε νεκρός δύο μέρες αργότερα καθώς είχε κρεμάσει στην πόρτα του δωματίου του την επιγραφή «Μην ενοχλείτε». Τα υπάρχοντά του, μεταξύ αυτών και οι σημειώσεις του γύρω από τις έρευνές του, περισυνέλεξε το FBI, τα οποία και ανέλυσε ο καθηγητής του ΜΙΤ και ηλεκτρολόγος μηχανικός Τζον Τραμπ.