Ο Στέφανος Μίλλερ κληροδότησε όλη του την περιουσία σε κοινωφελές ίδρυμα. Ποιοι είναι οι σκοποί του ιδρύματος.

Γιάννης Α. Λώλος

Αναπλ. Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Πρόεδρος του υπό σύσταση Ιδρύματος Στέφανος Miller

Στέφανος G. Miller (1942-2021): μια ζωή γεμάτη Νεμέα

Στις 10 του Αυγούστου έφυγε από τη ζωή η ψυχή της αρχαίας Νεμέας, ο Στέφανος Miller, σε ηλικία 79 ετών. Λίγες βδομάδες νωρίτερα κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ο άνθρωπος που δημιούργησε το αρχαιολογικό πάρκο της Νεμέας θα έφευγε τόσο γρήγορα, και εν μέσω καταστροφικών πυρκαγιών που έκαψαν τεράστιες εκτάσεις της χώρας μας και αφάνισαν ολόκληρα οικοσυστήματα. Είναι σε τέτοιες στιγμές κρίσης και απόγνωσης που αναλογιζόμαστε το μέγεθος της προσφοράς ανθρώπων όπως ο Στέφανος Miller, Αμερικανός στην καταγωγή αλλά Έλληνας στην παιδεία και στο συναίσθημα.

Αφότου πάτησε το πόδι του στη Νεμέα, σχεδόν μισό αιώνα πριν, δεν σταμάτησε ούτε στιγμή να πασχίζει με όλες του τις δυνάμεις για την αποκάλυψη, την προστασία και την ανάδειξη του αρχαιολογικού της πλούτου. Μπορεί ο Στέφανος Miller να μη χρειάστηκε να σκοτώσει το ξακουστό λιοντάρι, όμως οι άθλοι του είναι ισάξιοι αυτών του Ηρακλή. Ο πρώτος άθλος του ήταν η ίδια η ανασκαφή του χώρου, μια μεγάλη ανασκαφή που κράτησε δεκαετίες και έφερε στο φως σπουδαία μνημεία του ιερού. Για να επιτευχθεί χρειάστηκε να αγοραστούν δεκάδες ιδιοκτησίες συνολικής έκτασης 160 στρεμμάτων. Ο δεύτερος άθλος του είναι η ανέγερση του αρχαιολογικού μουσείου, που εγκαινιάστηκε μόλις 11 χρόνια μετά την έναρξη των ανασκαφών και σήμερα υποδέχεται δεκάδες χιλιάδες επισκέπτες κάθε χρόνο. Ο τρίτος άθλος του είναι η δημιουργία του αρχαιολογικού πάρκου της Νεμέας, που μεταξύ άλλων ενέπλεξε την κατάργηση ή μετατόπιση τριών δρόμων της περιοχής, και την κατασκευή ενός μεγάλου στεγάστρου για την προστασία του σπουδαίου αρχαίου λουτρικού συγκροτήματος. Ο τέταρτος άθλος του είναι η μερική αναστήλωση του ναού του Νέμειου Διός, τόσο απαραίτητη για την πρόσληψη αλλά και τη σωτηρία του μνημείου. Ο πέμπτος άθλος του είναι η αναβίωση των Νέμειων αγώνων και η ευαισθητοποίηση της τοπικής κοινωνίας για την πολιτιστική κληρονομιά.

Είναι δύσκολο να πιστέψουμε ότι η κινητήριος δύναμη πίσω από αυτό το τεράστιο έργο ήταν ένας μόνον άνθρωπος. Οι επιτυχίες του στη Νεμέα οφείλονται στην αστείρευτη ενέργεια και τη σκληρή δουλειά, την οξυδέρκεια, τη φαντασία, την τόλμη, την επιμονή, την εξωστρέφεια, την προσωπική ενασχόληση με όποια δουλειά απαιτείτο, χειρωνακτική ή πνευματική, από μια απλή κατασκευή έως τη συγγραφή μιας επιστημονικής μελέτης, και πάνω απ’ όλα στην απόλυτη πίστη και προσήλωση στον στόχο. Αυτές οι αρετές είναι που του επέτρεψαν να αντιπαρέλθει μύριες δυσκολίες και εμπόδια, και να συνεπαίρνει το κοινό στους δημόσιους απολογισμούς του έργου του. Τίποτα δεν φάνταζε ακατόρθωτο στον Στέφανο και θυμάμαι συχνά την απάντησή του σε όποιον δεν πίστευε στο εφικτό μιας νέας του ιδέας, ενός νέου εγχειρήματος που πρότεινε: γιατί όχι; Ακόμα και στο κρεβάτι του νοσοκομείου, όπου τον είδα δύο μέρες πριν φύγει, ο Miller έκανε σχέδια, σχέδια για το μέλλον της Αρχαίας Νεμέας και όχι μόνο.

Η αναβίωση των αρχαίων Νέμεων αγώνων ήταν για τον Στέφανο το καταστάλαγμα και, ταυτόχρονα, η επιβράβευση της πολυετούς του προσπάθειας. Τώρα, ο καθένας έχει την ευκαιρία όχι μόνο να περιηγηθεί στο ιερό αλλά κάθε τέσσερα χρόνια να βιώσει με τα γυμνά του πόδια την εμπειρία των αρχαίων αθλητών που συμμετείχαν στους Νέμειους αγώνες. Η συνέχιση του θεσμού της αναβίωσης, που ήδη μετρά έξι Νεμεάδες, η προστασία των αρχαίων μνημείων, η εξακολούθηση της αρχαιολογικής έρευνας στη Νεμέα ήταν πράγματα που απασχολούσαν έντονα τον Miller τα τελευταία χρόνια και έκανε ό,τι περνούσε από τα χέρια του για να τα υποστηρίξει. Ταυτόχρονα, προνόησε για τη διάδοχη κατάσταση με το να καταρτίσει ένα κοινωφελές ίδρυμα στο οποίο και κληροδότησε όλη την κινητή και ακίνητη περιουσία του. Στους σκοπούς του ιδρύματος, που φέρει το όνομά του, είναι η αρωγή στη συνέχιση των ανασκαφών και των συναφών μελετών στην αρχαία Νεμέα, στη συντήρηση και την ανάδειξη του αρχαιολογικού της χώρου και στην εν γένει προβολή του πολιτιστικού της αποθέματος. Η ευθύνη όσων εμπλεκόμαστε με το ίδρυμα είναι μεγάλη και το έργο που  αναλάβαμε δύσκολο, αλλά ευελπιστούμε ότι σε στενή συνεργασία με την τοπική κοινωνία και τους τοπικούς φορείς, το Υπουργείο Πολιτισμού και την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών θα τα καταφέρουμε. Το οφείλουμε στον Στέφανο.