Η γαλέτα “Φυλακτό” απο τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο

Ο Αλέξα Ζντράβκοβιτς ήταν ένας Σέρβος στρατιώτης που πολέμησε στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο κουβαλώντας ένα ψωμί τάιν (“tain bread”) που έψησε η μητέρα του για αυτόν και του είπε να μην το φάει αλλά να το κρατήσει κάτω από τη στολή του ως φυλακτό για να τον προστατεύει. Ο στρατιώτης επιβίωσε από όλες τις μάχες που έλαβε μέρος και το ψωμί του -110 χρόνια μετά- αποτελεί το κορυφαίο έκθεμα του Μουσείου του Πονισάβλιε στο Πίροτ

Ο Αλέξα Ζντράβκοβιτς ήταν ένας νεαρός Σέρβος που κατατάχθηκε στο σερβικό στρατό με το ξέσπασμα των Βαλκανικών Πολέμων (1912-1913). Προτού φύγει για το μέτωπο, η μητέρα του έψησε το παραδοσιακό για την εποχή ψωμί τάιν (“tain bread”).

 Αυτό το ψωμί φτιάχνεται από μείγμα σίκαλης και αλεύρι σίτου σε αναλογία 70:30% και είναι πολύ δύσκολο να χαλάσει. Η ονομασία είναι τουρκικής προέλευσης και σημαίνει «μερίδιο». Κάθε Σέρβος οπλίτης έτρωγε καθημερινά 800 γραμμάρια, τα οποία θεωρούνταν αρκετά, ώστε να έχει την ενέργεια να ανταποκριθεί στα πολεμικά του καθήκοντα. Μάλιστα, η σακούλα ψωμιού ήταν υποχρεωτικό μέρος της στρατιωτικής στολής, γεγονός που μαρτυρεί πόσο ιερό ήταν αυτό το ψωμί στους Σέρβους, που βασίζονταν σε αυτό για να επιβιώσουν από τις κακουχίες και τις ελλείψεις τροφίμων κατά τη διάρκεια του πολέμου.

 Η μητέρα συσκεύασε το ψωμί και το έδωσε στο γιο της με την προτροπή να μην το ξοδέψει και να δει αν θα μπορούσε να το κρατήσει ολόκληρο. Πίστευε ότι το ψωμί θα του έφερνε καλή τύχη και γι’ αυτό τον συμβούλευσε να το έχει πάντα κάτω από τη στολή του. Για να μην προδοθεί το μυστικό του, του είπε να μην φάει την πρώτη μερίδα ψωμιού που θα τους έδινε ο στρατός και να την κρατήσει μαζί με το δικό της. Ο Αλέξα αποφάσισε να ακούσει τη μητέρα του και να μην καταναλώσει το ψωμί.

 Μάχη με τη μάχη, ο νεαρός Σέρβος άρχισε να πιστεύει και ο ίδιος ότι το ψωμί τον προστάτευε, μιας και έβγαινε αλώβητος κάθε φορά. Η πίστη του έγινε ακόμα μεγαλύτερη, όταν μια σφαίρα τον πέτυχε κατά τη διάρκεια της Μάχης του Μοναστηρίου. Ο Αλέξα δεν τραυματίστηκε, διότι η σφαίρα σταμάτησε στο υδροδοχείο του και δεν τον διαπέρασε. Ακριβώς δίπλα στο υδροδοχείο βρισκόταν το ψωμί της μητέρας του. Ο στρατιώτης το έλαβε ως επιβεβαίωση των λεγομένων της μητέρας του και έτσι συνέχισε να το κουβαλάει κρυφά πάνω του καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου.

 Ο Αλέξα ήταν ανάμεσα στους Σέρβους στρατιώτες που έκαναν το αντίξοο ταξίδι από τη Νότια Σερβία προς τα παράλια της Αδριατικής, μέσω της Αλβανίας -που έμεινε γνωστό ως Μεγάλη Υποχώρηση ή Αλβανικός Γολγοθάς- στο οποίο χάθηκαν περίπου 250.000 Σέρβοι στρατιώτες και πολίτες από το κρύο, την πείνα, τις ασθένειες και τις διάφορες μάχες μέσα σε διάστημα δύο μηνών. Ο Αλέξα κατάφερε να επιζήσει και από αυτήν την περιπέτεια, φέροντας πάντα μαζί του το φυλακτό του.

 Μετά το τέλος του πολέμου ο Αλέξα επέστρεψε στη γενέτειρα του Πίροτ, στη νοτιανατολική Σερβία, όπου έγινε ταχυδρόμος και απέκτησε τέσσερα παιδιά. Μετά τη γερμανική εισβολή το 1941, η νότια Σερβία πέρασε υπό βουλγαρική κατοχή και ο Αλέξα πέθανε, μη αντέχοντας να δει την πόλη του για δεύτερη φορά να περνάει σε εχθρικά χέρια. Μετά τον πόλεμο τα παιδιά του παραχώρησαν το ψωμί του στο Μουσείο του Πονισάβλιε στο Πίροτ με αντάλλαγμα να τους συνδέσουν ηλεκτρικό ρεύμα στο σπίτι.

 Σήμερα, το ψωμί αποτελεί το σημαντικότερο έκθεμα του μουσείου και της πόλης γενικότερα. Μάλιστα, σε κανένα μουσείο ψωμιού στον κόσμο δεν υπάρχει έκθεμα τόσο παλαιό και με τέτοια ιστορία. Έτσι, παραμένει εκεί για τους επισκέπτες, λιτό και ταπεινό, ως σύμβολο της αγάπης μιας μάνας για τον γιο της και ενός στρατιώτη για την πατρίδα του.