Καλογεροπούλειο Ίδρυμα: Αυτή είναι η ιστορία του…

Η πρόεδρος του Καλογεροπούλειου Ιδρύματος Μαρία Χρισταρά συζητά με τον Γιώργο Γουγά στο korinthia.net.gr για την γνωριμία της με τον Καλογερόπουλο, τις δράσεις του Ιδρύματος, τις συνέργειες με το Μέγαρο Μουσικης και το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ, καθώς και την ανάγκη να στηριχτεί από την τοπική κοινωνία

Εκεί που άρχισαν όλα

Όλα άρχισαν στο σπίτι της σημερινής οδού Αράτου, στον αριθμό 74. Εκεί έμενε στις αρχές του 20^ου αιώνα η οικογένεια του ιερέα Οικονόμου. Η οικογένεια είχε μεγάλη φήμη, χάρη στον Παρασκευά Οικονόμου, ο οποίος υπήρξε μεγάλη δόξα του μουσικού θεάτρου στις αρχές του 20^ου αιώνα -ασχολήθηκε με την οπερέτα, κοντά στον μεγάλο δάσκαλο Γιάννη Παπαϊωάννου, στο ομώνυμο θέατρο.

Η Κική Οικονόμου, δασκάλα που ίδρυσε το πρώτο Ωδείο στην Κόρινθο, είχε φέρει μάλιστα ένα πιάνο από την Λειψία, που έφτασε με μεγάλο θόρυβο ένα πρωινό του 1928, λίγο πριν από τον σεισμό, στο λιμάνι της Κορίνθου και η απόθεσή του από το πλοίο στο λιμάνι έγινε αξιοθέατο. Το πιάνο πουλήθηκε στην Κατοχή για 85 λίρες.

Η αδερφή της Κικής, η Ελένη Οικονόμου, παντρεύτηκε τον Θανάση Καλογερόπουλο και μαζί έκαναν δυο παιδιά. Το ένα πέθανε σε ηλικία πέντε ετών. Το δεύτερο, στο οποίο έκτοτε έδωσαν όλη την αγάπη, την φροντίδα και την προσοχή τους, ήταν ο Νικόλαος Καλογερόπουλος.

Ο διερμηνέας του Βαν Φλιτ

Κάπως έτσι ξεκινά να ξετυλίγεται το γαϊτανάκι μιας γεμάτης από δρώμενα ζωής, που κράτησε 92 χρόνια (1924-2016). Είναι η ζωή του Νικόλαου Καλογερόπουλου, που η μνήμη του διασώζεται σήμερα (100 χρόνια από την γέννησή του) χάρη στο Καλογεροπούλειο Ίδρυμα.

«Ο Νικόλαος Καλογερόπουλος ήταν ένα πολύ ευφυές παιδί, είναι χαρακτηριστικό πως φοίτησε απ ευθείας στην τρίτη δημοτικού και περνούσε γρήγορα τις τάξεις», λέει η πρόεδρος του Ιδρύματος, Μαρία Χρισταρά, ουσιαστικά η γυναίκα που έδωσε στο Ίδρυμα πνοή και το έβγαλε από την ανυπαρξία.  «Φοίτησε στην Ανωτάτη Εμπορική, αλλά την εξέλιξή του διέκοψε ο πόλεμος και η κατοχή. Στην διάρκεια του εμφυλίου ήταν διερμηνέας του αμερικανού στρατιωτικού διοικητή των αμερικανικών δυνάμεων του Τζέιμς Βαν Φλιτ. Μάλιστα ο ίδιος έχει στην κατοχή του έχει ένα τρομερό φωτογραφικό αρχείο, με ντοκουμέντα από την περίοδο του εμφυλίου. Οι αποτυπώσεις από την «Μάχη της Νάουσας», τον Ιανουάριο του 1949, ανάμεσα στους αντάρτες και τον ελληνικό στρατό είναι συγκλονιστικές».

Ο Καλογερόπουλος, μετά το τέλος του εμφυλίου έφυγε για το Λονδίνο, όπου σπούδασε οικονομικά. Στην συνέχεια εργάστηκε για τον ΟΗΕ στο Γραφείο Μετανάστευσης στην Γενεύη, όπου εγκαταστάθηκε το 1953, με αποστολές στην Γερμανία, Βραζιλία, ΗΠΑ κ.α. Από την σταδιοδρομία του εκεί υπάρχει ένα δεύτερο φωτογραφικό αρχείο που αποτυπώνει ανάγλυφα την πορεία της ελληνικής μετανάστευσης στην δεκαετία του ’50.

Όλα τα επόμενα χρόνια ο Νικόλαος Καλογερόπουλος διαχειρίστηκε την περιουσία της οικογένειας, με σκοπό ανάμεσα στα άλλα, να υλοποιήσει την επιθυμία της μητέρας του και να δημιουργήσει ένα Ίδρυμα για τον Πολιτισμό και τις Τέχνες στην Κόρινθο. Μάλιστα οι γονείς του πριν πεθάνουν ζήτησαν από τον Νικόλαο να δεσμευτεί ότι δεν θα πειράξει ποτέ το κεφάλαιο που έχει δημιουργηθεί ως καταπίστευμα για τον σκοπό αυτό, κάτι που ο Νικόλαος Καλογερόπουλος σεβάστηκε.

Κάπως έτσι, το 1998, ιδρύθηκε το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα με σκοπό να μυηθεί η κορινθιακή νεολαία στον πολιτισμό μέσω των τεχνών και δη της μουσικής. Ο ίδιος παρέμεινε πρόεδρος του ιδρύματος μέχρι το θάνατό του, ωστόσο δεν είχε καταφέρει να ανοίξει τις πόρτες του προς το κοινό της Κορίνθου ούτε μια φορά, καθώς ο ίδιος, ίσως και λόγω ηλικίας, δεν είχε τις δυνάμεις να αναλάβει ένα τόσο επίπονο έργο.

Αλλά όλα άλλαξαν μετά τον θάνατό του, το 2016, οπότε στην θέση του βρέθηκε μια «ευφυής νοικοκυρά».

Η γνωριμία της ευφυούς νοικοκυράς με τον Καλογερόπουλο

«Εγώ είχα γνωριστεί με τον Καλογερόπουλο, μέσω της εφημερίδας του κ. Κόκκινου», μας λέει η Μαρία Χρισταρά. «Ο κ. Κόκκινος με γνώριζε από την σχέση που είχα αναπτύξει με τον Στέφανο Μίλερ και είπε στον Καλογερόπουλο “βάλε στο ΔΣ την Μαρία Χρισταρά”. Εμένα τότε οι οικογενειακές υποχρεώσεις που είχα δεν μου επέτρεπαν να εμπλακώ. Κάποια στιγμή ο Καλογερόπουλος έκανε ένα γεύμα εδώ στο Καλογεροπούλειο -που φυσικά δεν είχε καμία σχέση με την σημερινή του εικόνα. Εγώ ήμουν η μοναδική γυναίκα ανάμεσα σε όλους τους καλεσμένους. Άρχισα να κοιτάω τους πίνακες που είχε κρεμασμένους, μια πολύ όμορφη συλλογή, και τον ρωτούσα για τον καθένα. Ανοίξαμε, λοιπόν, μια συζήτηση για την τέχνη, που μας έφερε πολύ κοντά. Έτσι αποφάσισα τελικά να μπω στο ΔΣ, ως γραμματέας, όπου έμεινα μέχρι τον θάνατο του Καλογερόπουλου. Τότε έμαθα ότι στην διαθήκη του είχε αφήσει ένα γράμμα όπου έλεγε ότι ήθελε το Ίδρυμα να το πάρει η Μαρία Χρισταρά. Έγραφε χαρακτηριστικά: “το Καλογεροπούλειο δεν χρειάζεται επιστημονικές διάνοιες. Μία ευφυής νοικοκυρά μπορεί να το αναλάβει”».

Ουσιαστικά την είχε προετοιμάσει. «Δύο ημέρες πριν πεθάνει με είχε πάρει τηλέφωνο και μου είπε: “Σας αφήνω το παιδί μου και πιστεύω πως θα το προσέξετε. Φεύγω ήσυχος”. Στον νου μου όμως έρχονταν και τα λόγια του αείμνηστου που ήταν καταγεγραμμένα και στο καταστατικό του ιδρύματος: “Αφήνω όλη την περιουσία μου για να μυηθεί η κορινθιακή νεολαία στον πολιτισμό μέσω των τεχνών, των γραμμάτων και της φιλοσοφίας”». Τα παιδιά λοιπόν έγιναν το επίκεντρο. Αυτά έχω στην ψυχή και είναι η αιτία που ασχολούμαι μετά πάθους με το ίδρυμα».

Αρχικά το ΔΣ ήταν τριμελές: η Μαρία Χρισταρά ως πρόεδρος, η Τζούλη Πιέρρου, που είναι και το αρχαιότερο μέλος, ως γραμματέας και η Ασημίνα Οικονόμου, ένα παλιό τραπεζικό στέλεχος, που έχει αναλάβει τα οικονομικά του Ιδρύματος. Αυτά ήταν τα μέλη μέχρι σήμερα και πρόσφατα προστέθηκε ένα ακόμα μέλος, ο Κώστας Παπασταμόπουλος.

Το πλούσιο Ίδρυμα και οι χορηγίες

Η Μαρία Χρισταρά σήκωσε τα μανίκια κι άρχισε να δουλεύει. Τακτοποίησε τα οικονομικά του Ιδρύματος, διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη ροή των εσόδων από το υπουργείο Οικονομικών που έχει υπό την εποπτεία του το κληροδότημα. Η συνολική περιουσία του Ιδρύματος αγγίζει τα 2,5 εκατομμύρια, ενώ το καταπίστευμα φτάνει τις 700.000 ευρώ. Από τους τόκους αυτών των χρημάτων, τις δωρεές και τις χορηγίες, αλλά και από ορισμένες έξυπνες επενδύσεις, όπως η συνεργασία με την Apple καλύπτονται όλες οι δραστηριότητες.

«Λένε πολλοί: “έχει λεφτά το Καλογεροπούλειο έχει λεφτά, έχει λεφτά …”. Ναι το Καλογεροπούλειο έχει λεφτά. Αλλά δεν είναι προς ξόδεμα. Είναι για δημιουργία και για να κάνουμε πολιτισμό. Να διατηρήσουμε αυτό το κτίριο ζωντανό για τις επόμενες γενιές. Εμείς αυξήσαμε το κεφάλαιο που βρήκαμε. Αρκετές φορές δεν χρειάστηκε καν να πάρουμε τους τόκους από τις καταθέσεις μας.  Δείτε τι γίνεται με άλλα κληροδοτήματα. Ποια αξιοποιούνται; Πως αξιοποιούνται; Όσοι τα έχουν τα μετατρέπουν σε εμπορικές επιχειρήσεις, ή τα εκμεταλλεύονται επιχειρηματικά…», λέει η Μαρία Χρισταρά.

Παράλληλα δημιούργησε έναν κύκλο επαφών με χορηγούς. Χτύπησε πόρτες εξήγησε το έργο που θέλει να κάνει και σχεδόν όλοι ανταποκρίθηκαν. Κάποιοι ήταν ήδη γνωστοί της από τις συνέργειες με τον Μίλλερ και την εμπιστεύονταν. «Οι Μύλοι Παπαφίλη μάς βοήθησαν στην συντήρηση του κτιρίου, η Vinci έκανε την κεραμοσκεπή. Η Ολυμπία Οδός μάς έχει βοηθήσει πολλαπλώς, τώρα θα αναλάβει να χορηγήσει τα ηλεκτρολογικά. Ο αείμνηστος Τσαούσης πλήρωνε τους δασκάλους που έρχονταν για να διδάξουν τα παιδιά… Κι ακόμα ο Όμιλος Φουρλή, το Ίδρυμα του Καπετάν Κωνσταντακόπουλου. Όλοι αυτοί δεν έρχονται αν δεν σε εμπιστευτούν αν δεν πιστέψουν σε αυτό που κάνεις…».  

Οι δράσεις

Το ωδείο λειτουργεί με επιδοτούμενα μαθήματα τα οποία έχουν διαβαθμίσεις, ανάλογα με την οικονομική κατάσταση της οικογένειας, αλλά και πόσα παιδιά εντάσσονται στα μαθήματα που κάνουμε. Ένας γονιός μπορεί να έρθει με χαμηλό κόστος 60-70 ευρω και να μάθει το παιδί του ένα μουσικό όργανο: πνευστά, έγχορδα (βιολί, βιολοντσέλο), πιάνο κιθάρα και να συμμετάσχει στις ομαδικές ορχήστρες και τα μουσικά σύνολα.

Το Καλογεροπούλειο έχει έξι μουσικά σύνολα: τέσσερα όργανα πνευστά, βιολοντσέλα, βιολιά, κιθάρες, την μοντέρνα μπάντα και την ορχήστρα. Η επιτυχία των παιδιών είναι τόσο μεγάλη ώστε σε πρόσφατη συναυλία της Junior Καμεράτα του Μεγάρου συμμετείχαν μαθητές του Ιδρύματος. Ανάμεσά τους, το πρώτο βιολί και η πρώτη φωνή της χορωδίας.

Πιο συγκεκριμένα, η σπουδάστρια Λίζα Ραζγκόνοβα ήταν φωνητική σολίστ στη Χριστουγεννιάτικη συναυλία της Camerata Junior του Μεγάρου Μουσικής. Προεξάρχων στο βιολί ήταν ο Αργύρης Μυρικνόπουλος, όπως και δύο μέλη της Kaloy Youth Orchestra, της Νεανικής Ορχήστρας του Καλογεροπούλειου. Φυτώριο καλλιτεχνών με υποσχόμενο και ήδη φανερό μέλλον!

Συνολικά πάνω από 200 παιδιά περνούν κάθε μέρα την πόρτα του Καλογεροπούλειου για να ασκηθούν σε διάφορα όργανα.

Tο El Sistema Greece

Μία ακόμα απόδειξη της εμπιστοσύνης με την οποία περιβάλλεται το Καλογεροπούλειο είναι η συνεργασία με το El Sistema Greece. Πρόκειται για  είναι ένα πρόγραμμα που ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 2016, με σκοπό να προσφέρει δωρεάν μαθήματα κλασικής μουσικής σε παιδιά που σε άλλη περίπτωση δεν θα είχαν τη δυνατότητα να φοιτήσουν σε ωδείο. Είναι εμπνευσμένο από το ομώνυμο πρόγραμμα της Βενεζουέλας που ξεκίνησε το 1975. Εκεί, ο οικονομολόγος και μουσικός, Χοσέ Αμπρέου, μάζεψε παιδάκια από όλες τις φτωχές γειτονιές της χώρας του κι άρχισε να τα διδάσκει μουσική, προκειμένου να τα κρατήσει μακριά από την πορνεία, τα ναρκωτικά και τις συμμορίες…

Το Καλογεροπούλειο για δεύτερη χρονιά αναδεικνύεται σε πυλώνα για το El Sistema Greece, εξ αιτίας της παρουσίας της Ανοιχτής Δομής Προσφύγων που υπάρχει στην Κόρινθο. Στις αίθουσές του διδάσκονται και φέτος εντελώς δωρεάν 30 παιδιά (τόσο από την Δομή, όσο και από αλλού) διάφορα μουσικά όργανα: βιολί, βιολοντσέλο, κλαρινέτο και χορωδία, με στόχο την συμμετοχή ακόμα περισσότερων παιδιών στις συναυλίες του El Sistema Greece. Κάπως έτσι, η μουσική γίνεται το ιδανικό όχημα για τη δημιουργία μιας κοινότητας, χωρίς διακρίσεις και αποκλεισμούς.

Μέσα από την συνεργασία του Καλογεροπούλειου με το El Sistema Greece βρήκε τον δρόμο του ο Padou. Ο Padou είναι ένα παιδί από το Κονγκό που έφτασε ασυνόδευτο στην Ελλάδα. Βρέθηκε στην δομή της Κορίνθου και χάρη στο πρόγραμμα El Sistema Greece κατάφερε να ολοκληρώσει τα μαθήματά του στην τρομπέτα. Πριν από έναν περίπου χρόνο (Νοέμβριος 2022) η τοπική κοινωνία κινητοποιήθηκε προκειμένου να καταφέρει να λάβει άσυλο και να μην επιστρέψει στην αιματοβαμμένη πατρίδα του –κάτι που επιτεύχθηκε τελικά.

Ακούμε τους νέους

Αλλά η πιο σημαντική στιγμή για το Καλογεροπούλειο ήρθε πέρυσι με το πρόγραμμα «Ακούμε τους Νέους». Είναι ένα πρόγραμμα – ιδέα του Ιδρύματος, το οποίο κατάφερε να συνεγείρει ταυτόχρονα το “Διάζωμα”, το Μέγαρο Μουσικής και το Τρίτο Πρόγραμμα της ΕΡΤ!

Αυτοί οι τρεις σημαίνοντες φορείς, γύρω από την Μουσική και την Τέχνη, αγκάλιασαν την πρόταση του Καλογεροπούλειου να δημιουργήσει μία γέφυρα που να ενώνει τα όνειρα των νέων καλλιτεχνών: «Κάθε παιδί που τελειώνει τις μουσικές σπουδές του θέλει να ανέβει στην σκηνή. Να εκφραστεί με την μουσική του, να το ακούσει ο κόσμος. Αλλά αυτό δεν είναι ποτέ εύκολο. Πώς να πάει ένα παιδί που τελειώνει βιολί και να ανέβει στην σκηνή του Μεγάρου ή να συμμετάσχει σε μια μεγάλη καλλιτεχνική εκδήλωση. Αυτό το κενό έρχεται να καλύψει το “Ακούμε τους νέους” που είναι δική μας ιδέα. Έτσι ξεκινήσαμε σε συνεργασία με το “Διάζωμα”, που μας βοήθησε πάρα πολύ να ανοίγουμε δρόμους για διάφορες εκδηλώσεις. Και έτσι παιδιά που από μόνα τους δεν θα μπορούσαν να καταφέρουν πολλά πράγματα, φτάνουν να παίζουν μουσική στο Μέγαρο Μουσικής, μαζί με σπουδαίους μουσικούς.

Μέσα από αυτό το πρόγραμμα το Καλογεροπούλειο βοηθά να ακουστούν νέοι καλλιτέχνες μέσα από πολλαπλές συναυλίες και ηχογραφήσεις, να έρθουν σε επαφή με ήδη αναγνωρισμένους μουσικούς, διοργανωτές φεστιβάλ και ενδεχόμενους χορηγούς, να πραγματοποιούν συναυλίες σε χώρους μη συμβατικούς (μη συναυλιακούς), που επανασυστήνουν την κλασική μουσική στο κοινό και τελικά να τονωθεί και να εντατικοποιηθεί η πολιτιστική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή της Κορίνθου, αλλά γενικότερα στην Πελοπόννησο.

(φωτό Αγγελικη Γιαννοπούλου)

Κάπως έτσι, μέσα από το πρόγραμμα αυτό μία από τις διακριθείσες του διαγωνισμού “Ακούμε τους Νέους”, η Αγγελική Γιαννοπούλου θα παίξει στις 8 Ιανουαρίου πλάι στον κλαρινετίστα Σπύρο Μουρίκη, που είναι ο πρώτος κορυφαίος στα Κλαρινέτα της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Το ρεσιτάλ θα ηχογραφηθεί και θα παρουσιασθεί στις 10/1/24, στο 3^ο Πρόγραμμα στην εκπομπή του Χρίστου Παπαγεωργίου.

(φωτό – H Αριέτα Λιάτση)

Ενώ στις 25 Φεβρουαρίου το Μέγαρο θα συστήσει στο κοινό του δύο εξαιρετικές νέες μουσικούς, οι οποίες διακρίθηκαν και αυτές στο διαγωνιστικό τμήμα του προγράμματος. Η Αριέτα Λιάτση και η Αγγελική Γιαννοπούλου εκπρόσωποι μιας φρέσκιας, ορμητικής γενιάς νέων ελλήνων σολίστ, αναμετριούνται με μεγαλειώδη έργα του ρομαντισμού, φιλοδοξώντας να μοιραστούν το πάθος τους για την κλασική μουσική.

Η δυναμική που έχει αναπτύξει το Καλογεροπούλειο το έχει φέρει στην θέση να είναι αυτό που δέχεται προτάσεις, αντί να κάνει. Τον περασμένο Δεκέμβριο η Αυστριακή πρεσβεία επικοινώνησε με την Μαρία Χρισταρά και τις πρότεινε να φέρει στην Κόρινθο το κουαρτέτο Chaos String Quartet, που θα έπαιζε για το Ίδρυμα Θεοχαράκη στις 15 Δεκεμβρίου: «”Θέλετε να έρθουν να παίξουν στην Κόρινθο στις 12-13 Δεκεμβρίου;”, μου είπαν; Δεν ήθελαν καν να φιλοξενήσουμε τους μουσικούς. Και πράγματι τους φέραμε και έπαιξαν εδώ στις 13 Δεκεμβρίου, σε μια πολύ ωραία συναυλία, μπροστά σε 115 ανθρώπους. Αυτό είναι ένα εύσημο για εμάς, αλλά και για την πόλη». (σ.σ. η φωτό απί πρόβς)

Οι αντιδράσεις

Αυτή η επιτυχία του Καλογεροπούλειου και κυρίως οι συνέργειες που αναπτύσσει, οι χορηγίες που παίρνει, τα δεκάδες παιδιά που συμμετέχουν στις δράσεις του, όλα αυτά έχουν προκαλέσει αντιδράσεις και η Μαρία Χρισταρά νιώθει ότι είναι στο μάτι του κυκλώνα: «σιγά μην κάνουμε την Χρισταρά μάγκα έλεγαν μερικοί κι εγώ αναρωτιόμουν: “Μαρία γιατί τα κάνεις αυτά;”. Θυμάμαι ότι οι πρώτοι άνθρωποι που έφερα εδώ στο Καλογεροπούλειο ήταν ένα παλιό ωδείο από το οποίο ζήτησα να αναλάβει να κάνει κάτι. Δεν θέλησαν να εμπλακούν…».

Αλλά εμένα δεν με νοιάζει. Με νοιάζει η κοινωνία να μπορεί να κινηθεί. Αυτό θέλουμε να αποδείξουμε μέσα από το Καλογερπούλειο και τις δράσεις του. Σε ποιο πολιτιστικό περιβάλλον θα μεγαλώσουν οι επόμενες γενιές. Ποια θα είναι τα ακούσματά τους. Βλέπουμε τι γίνεται κάθε φορά που έχουμε γιορτές στην πόλη. Τι επικρατεί. Αυτό με φοβίζει και αυτό θέλω να ξορκίσω. Ένα κακό μέλλον…».

Το Καλογεροπούλειο Ίδρυμα μπορεί να διαδραματίσει ένα σπουδαίο ρόλο στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης –ουσιαστικά το κάνει ήδη, αξιοποιώντας συνέργειες και διεκδικώντας καλύτερα αποτελέσματα. Χρειάζεται μόνο να το γνωρίσουμε καλύτερα…