«Black Friday: Το μεγάλο ψυχολογικό κόλπο» – «Τι κάνει ο εγκέφαλός μας στις εκπτώσεις»

Κάθε Νοέμβριο, η Black Friday επιστρέφει με τεράστιες υποσχέσεις. Εκπτώσεις, countdown, «μόνο για σήμερα». Όμως πίσω από τον χαμό των προσφορών κρύβεται κάτι πιο βαθύ: ένα ψυχολογικό παιχνίδι που πατάει πάνω στο πώς αποφασίζει ο εγκέφαλός μας.

Οι ειδικοί της γνωστικής νευροεπιστήμης θυμίζουν ότι η Black Friday δεν είναι απλώς μια μέρα φθηνών αγορών. Είναι μια καλοστημένη επιχείρηση πίεσης. Όταν βιαζόμαστε, ο εγκέφαλος ρίχνει τον πήχη των πληροφοριών που χρειάζεται για να αποφασίσει. Άρα αποφασίζουμε πιο γρήγορα, με λιγότερα δεδομένα και – συχνά – με περισσότερα λάθη.

Και δεν είναι μόνο η βιασύνη. Είναι και η «σπανιότητα». Το «απομένουν μόνο 3», το «12 άτομα το έχουν στο καλάθι», το ρολόι που μετράει αντίστροφα. Όλα αυτά ενεργοποιούν μέσα μας ένα αίσθημα ανταγωνισμού. Φοβόμαστε ότι αν δεν προλάβουμε, θα χάσουμε την ευκαιρία. Έτσι, πριν καν το καταλάβουμε, το προϊόν αποκτά μεγαλύτερη αξία μόνο και μόνο επειδή φαίνεται δυσεύρετο.

Σε τέτοιες συνθήκες, ο εγκέφαλος κόβει δρόμο. Αντί να δούμε εγγυήσεις, ποιότητα και αν το χρειαζόμαστε πραγματικά, αρκούμαστε στο πόσοι άλλοι το κοιτούν. Η λογική υποχωρεί και τη θέση της παίρνει το άγχος του «να μην το χάσω». Είναι ο λόγος που μπορεί να καταλήξουμε με μια τηλεόραση σχεδόν ίδια με αυτή που έχουμε ήδη.

Όλα αυτά δεν συμβαίνουν τυχαία. Οι έμποροι δημιουργούν τεχνητή αίσθηση επείγοντος: χρονόμετρα, pop-ups, «μόνο για σήμερα». Μικρά ψυχολογικά σπρωξίματα που κάνουν τον εγκέφαλο να παίρνει πιο γρήγορες, αλλά συχνά όχι καλύτερες αποφάσεις.

Το θέμα δεν είναι να αποφύγουμε τη Black Friday. Το θέμα είναι να την περάσουμε χωρίς να την πληρώσουμε ακριβά. Πώς;

Πρώτον, κάντε την έρευνά σας νωρίτερα. Ξέρετε τι χρειάζεστε; Ξέρετε πόσο κοστίζει;
Δεύτερον, βάλτε προϋπολογισμό και κρατήστε τον μπροστά σας.
Τρίτον, πατήστε «παύση». Κυριολεκτικά. Δώστε στον εαυτό σας ένα λεπτό πριν πατήσετε «αγορά».
Τέταρτον, ρωτήστε: «Αν δεν ήταν σε έκπτωση, θα το αγόραζα;»

Καμία έκπτωση δεν είναι κακή. Αρκεί να θυμόμαστε – την ώρα που ανεβαίνει ο παλμός και τρέχει το χρονόμετρο – ότι ο εγκέφαλός μας παίζει κι αυτός Black Friday.