By ΤΟΥ ΛΑΜΠΗ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗ (Μέρος θ΄)
Ο Νικηταράς, σαν μανιασμένος, πέφτει ανάμεσα στον άτακτο σωρό των Τούρκων. Παίζει κι αυτός το σπαθί του σαν μυθολογικός ήρωας και σκορπάει τον θάνατο στις πανικοβλημένες τάξεις του εχθρού, αλαλάζοντας:
– Θάρρος, Νικήτα! Τούρκους σφάζεις!
Πάνω από τρεις χιλιάδες Τούρκοι σκοτώθηκαν. Άγνωστος μένει ο αριθμός των αιχμαλώτων. Θραύση μεγάλη έπαθαν και τα μεταγωγικά του εχθρού. Πολλά ζώα σκοτώθηκαν και τα πολύτιμα φορτία τους έγιναν λάφυρα των λεοντόθυμων νικητών.
Απέριττα, χωρίς καμμιά έπαρση, γράφει στα απομνημονεύματά του ο θρυλικός «Γέρος του Μοριά»:
«Οι Τούρκοι, όσοι έμειναν, επέρασαν κατά την Κουρτέσα και έκαμαν στάση. Ακούοντας ο Νικήτας, ο Υψηλάντης, ο Φλέσσας, έφτασαν εις τον Άγιο Σώστη και έπιασαν τον δυνατώτερον τόπον εις τον Άγιον Σώστην.
»Το μεσιανό στράτευμα όπου εσκότωναν οι Έλληνες, έδωσε να περάσει και εκείνο, και έπεσαν εις τον Νικήτα, εκεί εσκότωσαν χίλιους. Επέρασε και αυτήνη η κολώνα κατά την Κουρτέσα και έσμιξε με τους αλλουνούς, οι δε πασάδες που έμειναν οπίσω ενύκτωσε και δεν ημπόραγαν ν’ απεράσουν. Ωμίλησαν εις τους Έλληνας και τους είπαν:
– Ποιος καπετάνιος ομπροστά;
Αποκρίθηκε ένας παπάς από το Χρυσοβίτσι:
– Ό Κολοκοτρώνης είναι!
Αποκρίθηκαν οι πασάδες:
– Να κάνωμε μπέσα να περάσωμε και του δίνουμε ό,τι ζητήσει.
Και τότενες έστειλε ο παπά – Δημήτρης έναν άνθρωπον να μου ομιλήσει. Λαμβάνοντας την είδηση και εκίνησα να υπάγω. Είχα στο νου μου να τους χασομερήσω, ώστε να έλθει το πρωί, να τους χάσωμε. Μέσα εις το στράτευμα είχαμε και μερικούς καβαλλαραίους, ο Φωτάκος και ο Σπηλιόπουλος και ο Βούλγαρης ο Κότσος και ο Κωνστ. Αναστασόπουλος και άλλο ένα ανιψίδι μου. (Πρόκειται για τον Μάρκο Κολοκοτρώνη).
Εκείνοι εκίνησαν. Οι πασάδες βλέποντας καβαλλαραίους δικούς μας, ενόμισαν ότι έχομε καβαλλαρία πολλή. Γυρίζουν, πάνε στην Τίρυνθον, αφίνουν ό,τι είχαν, ενύκτωσε, το μπουχό τους εβλέπαμε…».
Αυτόπτης της μεγάλης μάχης των Δερβενακίων ο υπασπιστής του Κολοκοτρώνη Φωτάκος Χρυσανθακόπουλος, δίνει μιά χαρακτηριστική εικόνα της.
Γράφει:
«…Άμα έφθασεν ο Νικήτας εις τον Άγιον Σώστην επίασεν αμέσως την δυνατήν αυτήν θέσιν την οποίαν δεν εστοχάσθησαν οι Τούρκοι να κρατήσουν, αλλά με τόσην βίαν έτρεχαν, ώστε ο εμπροστινός Τούρκος δεν εγύριζεν να κυττάξει τον πισινόν· τους έκοψε τον δρόμον και όσοι επρόφθασαν χωρίς φθοράν, οι άλλοι έστριψαν εις τα αριστερά εις το ρεύμα και εις την πλευράν.
Αφού λοιπόν ο Νικήτας από το ένα μέρος και από το άλλο ο Αντώνης Κολοκοτρώνης και οι λοιποί στρατιώται του Κολοκοτρώνη επρόλαβαν και επίασαν τον ζυγόν, οι Τούρκοι επερνούσαν από την μέσην και από τα δύο μέρη τουφεκιζόμενοι και έγινεν ο μεγαλύτερος σκοτωμός. Ο τουφεκισμός εδιήρκεσεν μίαν ήμισυ ώραν· και επειδή ενύκτωσεν και δεν έβλεπαν πλέον, έρριχναν εις τον σωρόν και εις την ακουομένην βοήν των πολεμίων.
Το μέρος ήτο πολύ κατήφορον και εκυλούσαν τα ζώα και οι άνθρωποι, ζωντανοί και σκοτωμένοι, και αυτά τα φορτώματα, χωρίς όλα να βλαφθούν αλλά και δεν είχαν τον τόπον να έβγουν και την άλλην ημέραν τους έβγαλαν οι Έλληνες με σχοινιά. Όσοι Τούρκοι δεν εσκοτώθηκαν ή δεν εκυλίσθηκαν, επήγαν εις την Κουρτέσαν όλοι ένα σώμα…».
Εφιαλτική έγινε η νύκτα, που ακολούθησε ύστερα από την μάχη. Γέμισαν οι ρευματιές και τα πλάγια των Δερβενακίων από πτώματα Τούρκων. Κουφάρια πληγωμένων, ανατριχιαστικά βογγητά, άγριοι χλιμιντρισμοί αλόγων, όλα ανάμικτα πλαισιώνουν το πεδίον της μάχης και προκαλούν το δέος ακόμα και στους νικητές.
Πολύ χαρακτηριστικά ο Φωτάκος γράφει:
«Καθ’ όλον τον δρόμον μας εις την ρευματιάν την νύκτα ευρίσκαμεν κατάσπαρτα πτώματα Τούρκων και ακούαμεν εις τα πλάγια διάφοραις φωναίς πονεμέναις παιδιών πάσης ηλικίας, γυναικών και των πληγωμένων και μας εκυρίευσε φόβος και τρόμος έως να περάσωμεν όλην την ρευματιάν και εδώ και εκεί έπεφταν τα τουφέκια. Τι ήταν αυταίς οι φωναίς; Οι Τούρκοι είχαν αιχμαλωτίσει (σκλαβώσει) όθεν επερνούσαν κατά τα Δερβενοχώρια τα μεγάλα της Κορίνθου (Μέγαρα – Περαχώρα – Μπίσια – Βίλλια – Μάζι) και αλλού Χριστιανούς και είχαν πάρει μαζί των και κάμποσαις οικογένειαις (φαμίλιαις). Όλους τότε τους σκλάβους των τους άφησαν εις την απώλειαν και όπου ευρέθη ο καθένας την νύκτα μέσα εις τον λόγγον έμεινε και δεν ήξερε πού να υπάγει, έκλαιγε τον πόνο του και εφώναζε τους γνωρίμους του, άλλος Τούρκικα, άλλος Αρβανίτικα, άλλος Ελληνικά· και μόνον φωναίς αγροικούντο από μακρυά και βαθειά:
– Ωρέ Χασάνη! Ωρέ Θανάση! Ωρέ Κωνσταντή! γιάμ Γκέκα! Κι εγώ είμαι Σκόνδρας! κι εγώ είμαι Χριστιανός! κι εγώ είμαι γυναίκα! κι εγώ είμαι σκλάβος!..
Έως να περάσωμεν και να έβγωμεν εις το Παλιόχανον (του Ανέστη) από τον φόβον μας, από την λύπην μας και από την πείνα μας, ήλθε η ψυχή μας εις τα δόντια.
Τα άλογά μας επατούσαν τους νεκρούς (Τούρκους) και φοβισμένα και κουρασμένα από τον πολύν δρόμον τα ταλαίπωρα ζώα εβαρέθηκαν και αυτά την ζωήν των. Έβλεπαν τους ανθρώπους εξαπλωμένους κατά γης και εδώ και εκεί, οι οποίοι εβόγγαγαν και εξεψύχαγαν, και οι πληγωμένοι ετινάζοντο από τους πόνους και εξαφνίζοντο. Κάθε τόσον είχαμεν νέα ξαφνίσματα μέσα εις τα χαμόκλαδα, χωρίς να βλέπωμεν τι είναι.
Τέλος πάντων εβγήκαμεν εις τον τόπον τον ήσυχον, εις το Παλιόχανον, όπου ο δρόμος υπάγει εις την κωμόπολιν Άγιον Γεώργιον…».
Με λίγα και επιγραμματικά λόγια περιγράφει την ιστορική μάχη των Δερβενακίων και την συμμετοχή του σ’ αυτήν ο θρυλικός Νικηταράς:
«Εγώ ήμουν στο Στεφάνι κι ετοιμαζόμουν να πάγω στα Μεγάλα Δερβένια (Περαχώρα). Λοιπόν μου έκαναν φανούς, ότι οι Τούρκοι πάνε κατά Κόρινθο. Άμα μου έκαναν φανούς, ευθύς διέταξα το στρατόπεδο να κινηθούν όλοι, να τρέξουμε κατά του Δερβενακιού – το Δερβένι μακράν μιάμιση ώρα από το Δερβενάκι. Επήγαινα μπροστά. Έφθασαν οι Έλληνες κατόπι…
Σταματώ – συνεχίζει ο σεμνός ήρως – εις μίαν βρύση από πίσω από τον Άγιο Σώστη κατά το Στεφάνι. Ό Γέρο Κολοκοτρώνης είναι εις τον Άγιον Γεώργιον. Στρατήγημα. Ο Αντωνάκης Κ. (Κολοκοτρώνης) πιάνει πλησίον του Δερβενακιού.
Ο «Γέρος» ρίχνει τα τουφέκια, ανεβαίνει επάνω από τη Ρίζα εις το βουνό. Κτυπούμε τούς Τούρκους έως 280.
Εις το Δερβενάκι, Αγ. Σώστη, ο βράχος η λαγκαδιά έγινε ένα από τα κουφάρια. Οι Τούρκοι όσοι επέρασαν μένουν στην Κουρτέσα, όσοι δεν επέρασαν πάνε στη Γλυκειά…».
Απέριττη περιγραφή ενός μεγάλου Ήρωα του Αγώνα του 21, που με αδρές γραμμές ζωγραφίζει την εποποιία, που έσωσε την Ελληνική Επανάσταση.
Χαρακτηριστικό του πνεύματος ηρωισμού και αυτοθυσίας των Ελλήνων αγωνιστών, αλλά ακόμη και των απειροπολέμων νεαρών Ελληνοπαίδων, κατά την μάχη των Δερβενακίων, είναι και το σχετικό ανέκδοτο, που διηγούνται ο Φωτάκος και ο γραμματέας του Θ. Κολοκοτρώνη Μιχαήλ Οικονόμου. Προτιμούμε τη διήγηση του δεύτερου. Είναι ολοζώντανη και πολύ χαριτωμένη στην απλότητά της:
«Αρξαμένης της μάχης εις Δερβενάκι, ήρθε παρ’ ημίν εν τη σκοπιά ευρισκομένων, μείραξ τις ποιμήν, λεροφορεμένος μεν, ίνα μη είπω ρακενδύτης, αλλά ζωηρός και άοπλος, ιστάμενος με την μακράν του μαγκούραν και βλέπων μετά περιεργείας και θαυμασμού τον γινόμενον παρακάτω πόλεμον.
Ό Κολοκοτρώνης παρατηρήσας την στάσιν και την περιέργειάν του:
– Τι στέκεσαι και βλέπεις και δεν πας να πολεμήσεις, βρε Έλληνα; είπεν αυτώ ζωηρώς.
– Δεν έχω άρματα, καπετάνιε!
– Έχεις την μαγκούρα σου. Άρμα είναι κι αυτή. Πήγαινε να σκοτώσεις κανένα παλιότουρκο μ’ αυτήν, να πάρεις τ’ άρματά του και ν’ αρματωθείς και τα ρούχα του να ντυθείς…
– Μα, λες;
Και πάραυτα, αμ’ έπος, αμ’ έργον! Πηδήσας και με την μαγκούραν του υποστηριζόμενος δι’ αλμάτων «οπ – οπ», εν ριπή οφθαλμού ανεμίχθη μεταξύ των πολεμούντων.
Το δ’ εσπέρας, ο αυτός αλλά μετημφιεσμένος και ένοπλος και αγνώριστος, ελθών αύθις έστη προ του Κολοκοτρώνη επιδεικτικώς.
– Τις είσαι βρε Έλληνα; λέγει αυτώ ο Κολοκοτρώνης.
– Εγώ είμαι, που με έστειλες το μεσημέρι με την μαγκούρα να πολεμήσω και με την ευχή σου έκαμα, όπως μου είπες…
Περιβλεπόμενον δε ευθύμως και υπερηφανευόμενον, επαινέσας ο Κολοκοτρώνης ενεθάρρυνεν αυτόν και τους περιεστώτας στρατιώτας δια του εκείνου παραδείγματος…».
Comments