By 
Ένα από τα πλέον ακανθώδη ζητήματα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις είναι αυτό του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου.
Ως γνωστόν, από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η Τουρκία έθεσε σταδιακά σε εφαρμογή μια συστηματική πολιτική αμφισβητήσεων και διεκδικήσεων σε βάρος της κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας μας.
Πρωταρχικός στόχος της πολιτικής αυτής είναι η μεταβολή αφενός του εδαφικού status quo και αφετέρου του νομικού καθεστώτος στο θαλάσσιο και τον εναέριο χώρο του Αιγαίου, όπως αυτό πηγάζει από το Διεθνές Δίκαιο και δη το Δίκαιο της Θάλασσας.
Ειδικότερα σε ό,τι αφορά το εύρος του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, η πρώτη αμφισβήτηση από τουρκικής πλευράς εκδηλώθηκε το 1975.
Έκτοτε η τουρκική πλευρά δεν έχει παύσει να θέτει υπό αμφισβήτηση το εύρος του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, προβαίνοντας σε συνεχείς και βίαιες παραβιάσεις αυτού από –συχνότατα οπλισμένα– μαχητικά αεροσκάφη της, και μάλιστα υπεράνω κατοικημένων νησιών, δημιουργώντας κινδύνους και για την Πολιτική Αεροπορία.
Τα όρια της ελληνικής κυριαρχίας στον αέρα
Ως κυρίαρχο κράτος, η Ελλάδα, πριν από πολλές δεκαετίες, καθόρισε στα 10 ν.μ., από τις ακτές της επικράτειας το πλάτος των χωρικών υδάτων της όσον αφορά τα ζητήματα Αεροπορίας και αστυνομεύσεως αυτής.
Δηλαδή, επέλεξε να ασκεί κυριαρχία εντός 10 ν.μ. από τις ακτές της, ενώ στη θάλασσα επέλεξε να ασκεί κυριαρχία μέχρι τα 6 ν.μ.
Ο καθορισμός του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου έγινε δυνάμει Προεδρικού Διατάγματος της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου, που δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως στις 18 Σεπτεμβρίου 1931 (ΦΕΚ A 325/1931) και φέρει τις υπογραφές των Αλέξανδρου Ζαΐμη, Προέδρου της Δημοκρατίας, και Α. Ζάννα, υπουργού επί της Αεροπορίας.
Η Τουρκία, από το 1931 και επί σειράν δεκαετιών, δεν υπέβαλε καμία ένσταση ως προς το εύρος του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, το οποίο αναγνώριζε και σεβόταν πλήρως.
Η αποδοχή αυτή του εύρους των 10 ν.μ. του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου, χωρίς καμία αμφισβήτηση ή διαμαρτυρία όσον αφορά τη νομική βάση του προαναφερθέντος Προεδρικού Διατάγματος, θεμελιώνει κατά το Διεθνές Δίκαιο σιωπηρή αποδοχή.
Ο τουρκικός ισχυρισμός περί αντιθέσεως του εύρους του ελληνικού εθνικού εναέριου χώρου προς το Διεθνές Δίκαιο είναι αβάσιμος, καθώς η άσκηση κυριαρχίας στον εναέριο χώρο μέχρι τα 10 ν.μ. είναι απολύτως νόμιμη, αφού δεν υπερβαίνει τα 12 ν.μ. που ορίζει το Δίκαιο της Θάλασσας ως ανώτατο όριο του εύρους της αιγιαλίτιδας ζώνης και του εθνικού εναέριου χώρου («ο δικαιούμενος το μείζον, δικαιούται και το έλασσον»).
Πέραν τούτου, η Ελλάδα, τηρώντας τις διεθνείς διαδικασίες, έχει προβεί σε κάθε αναγκαία διεθνή γνωστοποίηση της νομοθεσίας περί του εθνικού εναέριου χώρου της (οι σχετικοί χάρτες που έχουν γνωστοποιηθεί στην CINA – Commission Internationale de Navigation Aérienne, στον ICAO – International Civil Aviation Organization κ.α. αποτυπώνουν το εξωτερικό όριο του ελληνικού εναέριου χώρου στα 10 ν.μ.).
Το Διάταγμα
Το πλήρες κείμενο του Προεδρικού Διατάγματος, δημοσιευμένου στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως (ΕτΚ), αριθμός φύλλου 328 / «Τεύχος Πρώτον» / 18 Σεπτεμβρίου 1931, με τίτλο «Περί καθορισμού πλάτους χωρικών υδάτων, όσον αφορά τα ζητήματα Αεροπορίας και Αστυνομίας αυτής», που ορίζει «το πλάτος ζώνης των χωρικών υδάτων είς δέκα ναυτικά μίλια από των ακτών της επικρατείας», έχει ως εξής:
«Έχοντες υπ΄ όψιν τα άρθρα 2 και 9 του νόμου 5017 “περί Πολιτικής Αεροπορίας”, δημοσιευθέντος εις το υπ’ αρ. 158 της 13.631 φύλλον της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως (τεύχος Α), ως και το άρθρον 1 του νόμου 2569 της 19.431 “περί κυρώσεως της Διεθνούς Συμβάσεως Αεροπορίας”, δημοσιευθέντoς εις το υπ’ αρ. 68 φύλλον της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως της 26.4.21, προτάσσει του Ημετέρου της Αεροπορίας υπουργού, αποφασίσαμε καί διατάσσομεν:
Με βάση αυτό, η χώρα έχει δικαίωμα μονομερούς επέκτασης
Ορίζομεν το πλάτος της ζώνης των Χωρικών Υδάτων της αναφερομένης εν τω άρθρων 2 του νόμου 5017 εις δέκα ναυτικά μίλια από των ακτών της Επικρατείας. Εις τον Ημέτερον επί της Αεροπορίας Υπουργόν ανατίθεμεν την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του παρόντος.Εν Δεκελεία τη 6η Σεπτ. 1931Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Αλέξανδρος ΖαΐμηςΟ επί της Αεροπορίας Υπουργός Α Ζάννας».
Το αναξιοποίητο πλεονέκτημα και με ποιον τρόπο μπορεί να φέρει αποτελέσματα
Η ΕΠΑΝΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ του Π.Δ. του 1931 «λύνει τα χέρια» της ελληνικής διπλωματίας ως θέση αφετηρίας στις όποιες κινήσεις επέκτασης των ελληνικών χωρικών υδάτων στα 12 μίλια, όπως επιτάσσει η παρακαταθήκη του απελθόντος υπουργού Εξωτερικών Νίκου Κοτζιά, παρά την προσωρινή αναδίπλωση της ελληνικής κυβέρνησης μετά τις οξείες αντιδράσεις της Άγκυρας και την επικίνδυνη αλλαγή πλεύσης (επέκταση με την έγκριση του Κοινοβουλίου και όχι με Προεδρικό Διάταγμα), με πρόσχημα τη συνολική και όχι τμηματική εφαρμογή του μέτρου.
Ωστόσο, παραμένει όπλο στη φαρέτρα του πρωθυπουργού και ΥΠΕΞ Αλ Τσίπρα στην προγραμματιζόμενη συνάντησή του με τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν.
Παράλληλα, αυτομάτως επιλύει όλα τα θέματα που έχουν προκύψει με τη δήθεν ανισομέρεια του ισχύοντος εύρους των εθνικών χωρικών υδάτων (παράτυπα ισχύουν τα 6 μίλια) και του εθνικού εναέριου χώρου, που είναι στα 10 μίλια Όμως και η Ουάσινγκτον μπορεί να αντιληφθεί διαφορετικά απ’ ό,τι στο παρελθόν το ζήτημα αυτό, καθώς με τη συμμετοχή των ΗΠΑ στην τριμερή Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ θα μπορούσε να συναξιοποιήσει με την Ελλάδα τα πλεονεκτήματα ενός ευρύτερου χώρου εναερίων κινήσεων.
Τη δεκαετία του ’90 η Ουάσινγκτον είχε σοβαρές επιφυλάξεις για τη δήθεν ελληνική δυσαρμονία να αναγνωρίζεται διαφορετικό εύρος χωρικών υδάτων και εναέριου χώρου. Με δηλώσεις του ο τότε Αμερικανός πρέσβης στην Αθήνα Νίκολας Μπερνς είχε διατυπώσει άκομψα την αμερικανική θέση.
Το εύρος του ελληνικού εναέριου χώρου είχε μπει στο στόχαστρο της αμερικανικής πολιτικής στην περιοχή με τον Νίκολας Μπερνς να δηλώνει (Ιανουάριος 1998) πως «οι Ην. Πολιτείες δεν αναγνωρίζουν ελληνικό εθνικό εναέριο χώρο 10 μιλιών» και ακόμα ότι «η χώρα του δεν θεωρεί παραβιάσεις (από τουρκικά μαχητικά) όσες γίνονται μεταξύ 6 και 10 ναυτικών μιλίων» (!), ενώ τόνιζε πως «τα 10 μίλια είναι κάτι που διεκδικεί η Ελλάδα από καιρό» (και αδιάβαστος…).
Η ελληνική κυβέρνηση αντέδρασε διά στόματος του τότε υπουργού Εθνικής Άμυνας Άκη Τσοχατζόπουλου και του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου Δημήτρη Ρέππα, οι οποίοι ανέφεραν ότι «ο εναέριος χώρος των 10 μιλιών δεν είναι κάτι που διεκδικεί η Ελλάδα από καιρό, αλλά είναι ο εθνικός εναέριος χώρος τον οποίο ούτε η Τουρκία έχει νομικά αμφισβητήσει μέχρι στιγμής»…
Στον αντίποδα, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γ. Παπανδρέου υποστήριξε ότι «υπάρχει ένα πρόβλημα που οφείλεται στο διαφορετικό εύρος των χωρικών υδάτων και του εναέριου χώρου, πράγμα το οποίο πρέπει να αντιμετωπιστεί ώστε στο μέλλον οι δύο χώροι να ταυτιστούν»!
Τέτοιες παρανοήσεις αίρονται με το Προεδρικό Διάταγμα του 1931, που ορίζει ότι ο εναέριος και ο θαλάσσιος χώρος όχι μόνο ταυτίζονται αλλά και το εύρος τους είναι 10 μίλια εδώ και 90 χρόνια…
Πηγή: in.gr
Τα 10 μίλια χωρικά ύδατα αφορά μόνο σε καιρό πολέμου, κάτι που σε πολλούς δεν έχει γίνει αντιληπτό.
Ο νόμος 5017/1931 «Περί πολιτικής αεροπορίας» αναφέρει: «Αρθρο 2. Το κράτος εξασκεί πλήρη και απόλυτον κυριαρχίαν επί του ατμοσφαιρικού χώρου, όστις υπέρκειται του εδάφους του. Εν τη εννοία του εν τω παρόντι
νόμω ή τους Κανονισμούς απαντωμένου «ελληνικόν έδαφος» περιλαμβάνονται τα χωρικά ύδατα και ο υπερκείμενος κατά τα ανωτέρω ατμοσφαιρικός χώρος…Άρθρο 9. Επιτρέπεται εις την Κυβέρνησιν, εισηγήσει του Υπουργού της Αεροπορίας να εξασφαλίζει δια Π. Διαταγμάτων τον Κανονισμόν και την αστυνομίαν της Αεροπορίας».
Σε εκτέλεση των παραπάνω άρθρων 2 και 9 του Νόμου 5017/31 εκδόθηκε το Π.Διάταγμα 6/18 Σεπτεμβρίου 1931 «Περί καθορισμού πλάτους χωρικών υδάτων όσον αφορά τα ζητήματα της αεροπορίας και της αστυνομίας αυτής» που περιλαμβάνει τα εξής: « Ορίζομεν το πλάτος της ζώνης των χωρικών υδάτων της αναφερομένης εν τω άρθρω του νόμου5017/31 εις 10 ναυτικά μίλια από των ακτών της επικρατείας».
Το 1936 εμφανίζεται ο πρώτος ελληνικός νόμος που ρυθμίζει αποκλειστικά και μόνο το πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας επεκτείνοντάς το μάλιστα στα 6ν.μ. Έτσι ο Α.Ν.230/36 «Περί καθορισμού αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδος» περιλαμβάνει το ακόλουθο άρθρο: «Άρθρον μόνον: Η έκτασις της αιγιαλίτιδας ζώνης καθορίζεται εις έξ ναυτικά μίλια από της ακτής, μη θιγομένων των εν ισχύι διατάξεων των αφορωσών τας ειδικάς περιπτώσεις, καθ άς η αιγιαλίτις ζώνη ορίζεται μείζων ή ελάσσων των έξ ναυτικών μιλίων».
Οι διατάξεις που ίσχυαν το 1936 και δεν εθίγη η ισχύς των με την παραπάνω διατύπωση του νόμου ως «ειδικές περιπτώσεις», πρέπει να θεωρηθεί ότι είναι:
Α. Τα τρία χιλιόμετρα για τον Τελωνειακό έλεγχο του άρθρου 85 του ν.1165/1918.
Β. Τα τρία ναυτικά μίλια για τη ρυμούλκηση του άρθρου 1 του Α.Ν. της 19/20 Νοεμβρίου 1935.
Γ. Τα 10 ν.μ. για το διάπλου της αιγιαλίτιδας ζώνης της Ελλάδας σε καιρό πολέμου του ν. ΔΡΜΑ/1913. και
Δ. Τα δέκα ν.μ. για θέματα αεροπορίας και αστυνομεύσεως αυτής του Π.Δ. της 6/18 Σεπτεμβρίου 1931.
Σύμφωνα λοιπόν με την ελληνική νομοθεσία η αιγιαλίτιδα ζώνη της Ελλάδας έχει σήμερα και από το 1936 πλάτος 6 ν.μ. με βασική εξαίρεση την περίπτωση της αεροπορίας και της αστυνομίας της, όπου η αιγιαλίτιδα ζώνη έχει πλάτος 10 ν.μ. (Πρόσφατα (Ιούνιος 2020) η Ελλάδα επεξέτεινε την αιγιαλίτιδα ζώνη της στο Ιόνιο στα 12 ν.μ. σε θάλασσα και αέρα).
Εδώ θα πρέπει να διευκρινισθεί και πάλι ότι η διαφοροποίηση έγκειται στο πλάτος της αιγιαλίτιδας ζώνης γενικά και όχι, όπως αναφέρεται πολλές
φορές στον Τύπο, στο πλάτος του εναέριου χώρου μόνο. Η Ελλάδα δηλαδή, ενώ έχει το δικαίωμα να καθορίσει αιγιαλίτιδα ζώνη πλάτους μέχρι 12 ν.μ., έχει περιορίσει το δικαίωμά της αυτό στα 6ν.μ. γενικά και στα 10 ν.μ. προκειμένου για θέματα αεροπορίας και αστυνομεύσεως αυτής. Μιλάμε για «μερική χρήση υπάρχοντος δικαιώματος».