By 
Όταν οι Κινέζοι επιστήμονες προειδοποίησαν τους συναδέλφους τους για έναν νέο ιό τον περασμένο Δεκέμβριο, η υποψία έπεσε σε μια αγορά, στην Wuhan. Τι έμαθαν οι υπεύθυνοι υγείας από τότε;
Η Maria van Kerkhove έμενε με την αδελφή της στις ΗΠΑ για τις διακοπές των Χριστουγέννων, αλλά έλεγχε τα email της. Όπως συνήθως. «Κάθε μέρα έχουμε ενδείξεις δυνητικών προβλημάτων», δήλωσε η ιολόγος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που επρόκειτο να γίνει διάσημη μέσα σε λίγες εβδομάδες.
«Πάντα υπάρχει κάτι που συμβαίνει την περίοδο των Χριστουγέννων. Πάντα υπάρχει κάποια προειδοποίηση ή κάποια ύποπτη περίπτωση. Τα τελευταία χρόνια ήταν το Mers [αναπνευστικό σύνδρομο Μέσης Ανατολής] – μια ύποπτη περίπτωση που ταξιδεύει στη Μαλαισία ή την Ινδονησία ή την Κορέα ή κάπου στην Ασία από τη Μέση Ανατολή. Υπάρχει πάντα κάποιο είδος σήματος. Υπάρχει πάντα κάτι που συμβαίνει ».
Ο έλεγχος αυτών των αναφορών για ύποπτη λοίμωξη, συχνά σε απομακρυσμένα μέρη του πλανήτη, είναι τρόπος ζωής για την Van Kerkhove και μια επιλεγμένη ομάδα εμπειρογνωμόνων, που συμπεριλαμβάνει τους Christian Drosten στη Γερμανία, Marion Koopmans στις Κάτω Χώρες και άτομα από τη Δημόσια Υγεία Αγγλίας και τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των ΗΠΑ. «Είμαι συνηθισμένη σε τέτοιες καταστάσεις κατά τη διάρκεια των διακοπών», είπε. «Συνήθως δεν είναι μεγάλη υπόθεση. Αυτό ήταν διαφορετικό…»
Εν μέσω του χειμώνα είχε αναφερθεί στην Κίνα ένα σύμπλεγμα περιπτώσεων πνευμονίας άγνωστης προέλευσης. Το email ανέφερε μια δημοσίευση από το ProMED, το δίκτυο ειδοποιήσεων της Διεθνούς Εταιρείας Λοιμωδών Νοσημάτων. Το απόγευμα της 30ης Δεκεμβρίου, ανέφερε ότι η δημοτική επιτροπή υγείας της Γουχάν είχε εκδώσει «επείγουσα ειδοποίηση» στο διαδίκτυο, προειδοποιώντας όλες τις ιατρικές εγκαταστάσεις να είναι σε επιφυλακή και να θέσουν σε εφαρμογή τα σχέδια έκτακτης ανάγκης τους. Έδειχνε το δάκτυλο της υποψίας για το ξέσπασμα, στην αγορά θαλασσινών της Γιουνάν [που σημαίνει Νότια Κίνα].
«Γνωρίζαμε αμέσως ότι αυτό ήταν κάτι που έπρεπε να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Και ενεργοποιήσαμε τα συστήματά μας αμέσως », δήλωσε η Van Kerkhove. Δεν έχει κάνει διάλειμμα από τότε… Η ιολόγος της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, Maria van Kerkhove, έγινε ευρύτατα γνωστή κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Μέσα σε λίγες μέρες ήξεραν ότι δεν ήταν Sars, δεν ήταν Mers, δεν ήταν γρίπη, Legionella ή πλήθος άλλων παθογόνων. Αυτό ήταν κάτι καινούργιο.
Η Van Kerkhove, η οποία εξηγεί προσεκτικά τις εξελίξεις στην πανδημία δύο φορές την εβδομάδα στις ενημερώσεις του ΠΟΥ, ειδικεύεται στα αναπνευστικά νοσήματα και είχε εργαστεί πολύ σε κορονοϊούς, συμπεριλαμβανομένου του Mers. «Θεώρησα αμέσως ότι θα μπορούσε να είναι ένας νέος κορονοϊός, επειδή υπάρχουν κυριολεκτικά εκατοντάδες έως χιλιάδες κορονοϊοί που κυκλοφορούν σε ζώα», είπε. Για αυτό οι κορονοϊοί έχουν ήδη εμφανιστεί στα δεδομένα της ΠΟΥ για την απαιτούμενη επιδημία έρευνας και ανάπτυξης. Ο κίνδυνος είναι εκει έξω και έχει αναγνωριστεί από την εποχή του Sars, το 2003.
Τώρα γνωρίζουμε ότι τη στιγμή που η Van Kerkhove είδε το email της, τουλάχιστον 124 άτομα είχαν ήδη νοσήσει και μερικά πέθαναν στην επαρχία Hubei αφού κόλλησαν ένα νέο ιό εναντίον του οποίου οι άνθρωποι δεν είχαν άμυνα. Μερικοί είχαν μολυνθεί ως τα μέσα Νοεμβρίου. Σχεδόν όλοι (119) βρίσκονταν στην πρωτεύουσα της επαρχίας, Γιουχάν. Οι άλλοι πέντε βρίσκονταν εκεί πριν αρρωστήσουν. Η Γουχάν είχε εξαιρετική παρακολούθηση, καθώς και ένα εργαστήριο βιοασφάλειας παγκόσμιας κλάσης που αργότερα θα γινόταν αντικείμενο υποψίας. Το σύμπλεγμα εντοπίστηκε στη Γουχάν, αλλά είναι ακόμα πιθανό ότι προήλθε από κάπου αλλού.
Ο ασθενής μηδέν, μπορεί να μην βρεθεί ποτέ…
Το πρώτο θύμα της επιδημίας του Έμπολα στην Ανατολική Αφρική αποδείχθηκε ότι ήταν ένα μικρό παιδί που ονομάζεται Emile Ouamouno και πέθανε σε ένα απομακρυσμένο μέρος της Γουινέας τον Δεκέμβριο του 2013. Αλλά ο Έμπολα είναι τόσο θανατηφόρος και διαφορετικός από τις περισσότερες ασθένειες, που η δουλειά του «ντετέκτιβ» ήταν πιο εύκολη. Ο Covid-19 όμως, όπως το λέμε τώρα, έμοιαζε με οξεία πνευμονία όταν σκότωσε αδύναμους και ηλικιωμένους. Και είναι πιθανό οι πρώτοι άνθρωποι που κόλλησαν να μην είχαν καν συμπτώματα.
Το πρώτο στοιχείο ήταν η αγορά, αλλά αυτό που έμοιαζε με «σίγουρο γκολ» στην αρχή είναι τώρα αβέβαιο. Από ένα δείγμα 41 πρώιμων επιβεβαιωμένων περιπτώσεων, το 70% ήταν ιδιοκτήτες πάγκων, υπάλληλοι ή τακτικοί πελάτες της αγοράς Huanan, οι οποίοι πουλούσαν θαλασσινά αλλά και ζώντα ζώα, συχνά συλλαμβάνονται παράνομα στην άγρια φύση και σφάζονται μπροστά στον πελάτη. Αλλά η πρώτη επιβεβαιωμένη περίπτωση δεν είχε καμία εμφανή σχέση.
Η αγορά έκλεισε από τις κινεζικές αρχές την 1η Ιανουαρίου και καθαρίστηκε πλήρως και απολυμάνθηκε, κάτι που βοήθησε στην υγιεινή αλλά ταυτόχρονα κατέστρεψε στοιχεία. Παρ ‘όλα αυτά, τα τεστ επιχρίσματος έδειξαν ίχνη του ιού σε περιοχές όπου είχαν κρατηθεί άγρια ζώα. Στα τέλη Ιανουαρίου, εμφανίστηκε μια λίστα αποθεμάτων από το κατάστημα οικιακών και άγριων ζώων της Da Zhong στην αγορά. Περιλάμβανε ζωντανά κουτάβια λύκων, χρυσά τσίκαρα, σκορπιούς, αρουραίους, σκίουρους, αλεπούδες, σαλαμάνδρες, χελώνες και κροκόδειλους. Πουλούσε διάφορα είδη ζώων, όπως ουρά κροκοδείλου, κοιλιά, γλώσσα και έντερα.
Η Κίνα συνειδητοποίησε την απειλή του ιού… Πολλές χώρες στη Δύση δεν είχαν καταλάβει ακόμα
Ωστόσο, δεν είναι απόλυτα βέβαιο ότι ο ιός προήλθε από την αγορά. Είναι πιθανό ένας άνθρωπος να μολυνθηκε, αν και κανείς δεν δίνει μεγάλη σημασία στους τελευταίους ισχυρισμούς από τα κινεζικά κρατικά μέσα ενημέρωσης ότι θα μπορούσε να ήταν κάποιος εκτός των συνόρων της χώρας. «Αν και η Κίνα ήταν η πρώτη που ανέφερε περιπτώσεις, αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ο ιός προήλθε από την Κίνα», δήλωσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Ζάο Λιτζιάν σε ενημέρωση στα τέλη Νοεμβρίου. «Η αναζήτηση της προέλευσης είναι μια συνεχής διαδικασία που μπορεί να περιλαμβάνει πολλές χώρες και περιοχές.»
Για την ασφάλεια ολόκληρου του πλανήτη, είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι ο ΠΟΥ διερευνά από την έναρξη της επιδημίας. Στην ιδανική περίπτωση, η διαδικασία αναζήτησης από πόρτα σε πόρτα, μιλώντας με τους πρώτους ανθρώπους που αρρώστησαν και τις οικογένειες και τους συναδέλφους τους, θα είχε ξεκινήσει στη Γουχάν τον Ιανουάριο. Αλλά η πόλη ήταν κλειδωμένη. Οι δρόμοι έρημοι. Και ο υπόλοιπος κόσμος δεν είχε καταλάβει ακόμη τι αντιμετώπιζε, είπε ο Bruce Aylward, ο Καναδός γιατρός και επιδημιολόγος που διορίστηκε από τον ΠΟΥ για να ηγηθεί της διερευνητικής αποστολής του στην Κίνα στις αρχές Φεβρουαρίου.
«Από τη στιγμή που προσγειωνόσουν στην Κίνα, ήξερες ότι αντιμετώπιζες κάτι πολύ σοβαρό που ο υπόλοιπος κόσμος δεν είχε πάρει χαμπάρι. Κατέβαινες από το αεροπλάνο και ήσουν σε ένα άδειο αεροδρόμιο του Πεκίνου. Ήταν απολύτως εκπληκτικό, τα βήματα σου αντηχούσαν στις υπέροχες αίθουσες του αεροδρομίου, που υπό κανονικές συνθήκες είναι γεμάτες μέρα και νύχτα», δήλωσε ο Aylward.
Σοκαρίστηκε αμέσως από το πόσο σοβαρά η κυβέρνηση έπαιρνε το ξέσπασμα – και του κόστους για τη χώρα με κάθε έννοια ενός τόσο ολοκληρωτικού τερματισμού, συμπεριλαμβανομένου του κλεισίματος των συνόρων.
Αλλά σε αυτό το στάδιο η Κίνα έκανε ό, τι έπρεπε να κάνει – και αυτό που πολλές χώρες απέτυχαν να κάνουν. Απέκρουε τον ιό, δεν έψαχνε την πηγή.
Στις 11 Ιανουαρίου, ωστόσο, οι Κινέζοι επιστήμονες έδωσαν στον κόσμο μια πολύτιμη ένδειξη. Την ημέρα που αναφέρθηκε ο πρώτος θάνατος (ενός άνδρα που επισκέπτονταν τακτικά την αγορά), δημοσιεύτηκε η γενετική ακολουθία του νέου ιού. Δεν είναι βέβαιο ότι ο ιός βγήκε από την αγορά θαλασσινών, αλλά οι ειδικοί συνειδητοποίησαν γρήγορα ότι η ανακάλυψή του ήταν αιτία ανησυχίας.
Αυτή η ακολουθία και πολλές άλλες από τότε έχουν δείξει ότι το Sars-CoV-2, όπως ονομάστηκε, είναι πιθανό να έχει τουλάχιστον την μακρινή καταγωγή του στους ρινόλοφους (είδος νυχτερίδας) της επαρχίας Yunnan της Κίνας. Τα δείγματα που συλλέχθηκαν και αποθηκεύτηκαν μετά τον Sars έδειξαν ότι ο ιός τη νυχτερίδας RaTG13 είναι 96% παρόμοιος με αυτόν που προκαλεί το Covid-19.
Αυτό δεν είναι αρκετό. Όπως και με τους Sars και Mers, που είναι και οι δύο κορονοϊοί με προέλευση τις νυχτερίδες πρέπει να υπήρχε ένας ενδιάμεσος ξενιστής. Τον Μάρτιο οι ιολόγοι Eddie Holmes και Andrew Rambaut και άλλοι δημοσίευσαν μια ανασκόπηση του τι μπορεί να συναχθεί από τα γενετικά δεδομένα στο περιοδικό Nature. Συγκεκριμένα, η ακίδα της πρωτεΐνης για την οποία ο νέος κορονοϊός έχει γίνει διάσημος έχει έναν «τομέα δέσμευσης υποδοχέων» που θα κολλήσει σε έναν συγκεκριμένο υποδοχέα – που ονομάζεται ACE2 – σε ανθρώπινο κύτταρο. Οι ιοί των νυχτερίδων δεν έχουν αυτό. Όμως, οι κορονοϊοί στους μαλαισιανούς παγκολίνους έχουν, επεσήμαναν.
Οι παγκολίνοι έγιναν τώρα αντικείμενο υποψίας, αλλά δεν περιλαμβάνονται στην αγορά της Χουάν, αν και αυτό δεν αποδεικνύει ότι δεν ήταν εκεί. Υπάρχουν όμως και άλλα ζώα που θα μπορούσαν να μεταδώσουν έναν τέτοιο ιό στον άνθρωπο με τον οποίο όλοι είμαστε πολύ πιο εξοικειωμένοι.
Για τον ΠΟΥ, που ξεκίνησε επίσημη έρευνα το καλοκαίρι, τα ερωτήματα σχετικά με το ποια είδη θα μπορούσαν να είναι ο μεσάζων και εάν μπορεί να υπάρχει μια μόνιμη δεξαμενή ιών είναι κρίσιμα. «Μέχρι στιγμής, μελέτες ευαισθησίας που διεξήχθησαν σε αρκετές χώρες έχουν δείξει ότι οι γάτες, τα κουνάβια, τα χάμστερ και τα βιζόν είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε μολύνσεις», ανέφερε η εντολή που δημοσιεύθηκε τον Ιούλιο. Οι γάτες μπορούν να πάρουν τον ιό και να τον μεταδώσουν σε άλλες γάτες. Υπήρχαν θετικά δείγματα από σχεδόν το 14% των περισσότερων από 100 γατών που δοκιμάστηκαν στο Wuhan. Το εκτρεφόμενο βιζόν – πρώτα στη Δανία και τις Κάτω Χώρες και στη συνέχεια σε ολόκληρη την Ευρώπη και τις ΗΠΑ – βρέθηκε να μεταφέρει τον ιό και θανατώθηκε
Παρά το έντονο γονιδιωματικό μονοπάτι, οι συναρπαστικές θεωρίες που κατηγορούν την Κίνα ξεκίνησαν από τους δεξιούς ιστότοπους ειδήσεων και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τον Απρίλιο, ισχυριζόμενοι ότι ο ιός είχε δημιουργηθεί στο εργαστήριο του Ινστιτούτου ιολογίας της Wuhan. Δεν έγιναν δεκτά στο περιοδικό Nature, του οποίου ο πρώτος συγγραφέας ήταν ο Kristian Andersen από το Scripps Research Institute στην Καλιφόρνια. «Οι αναλύσεις μας δείχνουν σαφώς ότι το Sars-CoV-2 δεν είναι εργαστηριακό κατασκεύασμα ή σκόπιμος χειρισμός ιού»
Αυτό ήταν σημαντικό να πούμε, δήλωσε η Josie Golding, επικεφαλής των επιδημιών του Wellcome: «Ήταν μια ομάδα από εξέχοντες ερευνητές που ένωθηκαν για να πουν ότι δεν πιστεύουμε ότι είναι φτιαγμένο σε εργαστήριο: γιατί δεν θα φτιαχνόταν ποτέ ένας τέτοιος ιός ενώ υπάρχουν πάρα πολλοί σύνδεσμοι με άλλους ιούς που έχουν βρεθεί στη φύση.»
«Ούτε είναι πιθανό να δραπετεύσει κατά λάθος από το εργαστήριο», δήλωσε η Golding, που εργαζόταν σε εγκαταστάσεις υψηλού περιορισμού στο Pirbright του Surrey. Η ιδέα ότι ένα άτομο μολύνθηκε στο εργαστήριο και το διάδωσε σε ολόκληρο τον κόσμο είναι το υλικό των ταινιών, είπε. «Δείξτε μου τα αποδεικτικά στοιχεία… Απλώς δεν φαίνεται πολύ ρεαλιστικό.» Είναι πολύ πιθανότερο ότι τα ζώα μολύνθηκαν και οι άνθρωποι πήραν τον ιό από αυτά.
Όπως κι αν ξεκίνησε, το πλεονέκτημα της Κίνας και άλλων χωρών της Ασίας ήταν ότι είχαν συνειτοποιήσει την απειλή. Ο Aylward είπε ότι πολλές χώρες της Δύσης δεν έχουν ακόμη καταλάβει. Η ανησυχία της Κίνας, έχοντας βιώσει τον Sars, ήταν σοβαρη. Εάν η Δύση έχει 1.000 περιπτώσεις, θα βάλει τις 100 που είναι σοβαρές στο νοσοκομείο. «Τα άλλα 900 – κανείς δεν έχει ιδέα πού είναι, εννοώ, δεν μπορείτε να κερδίσετε έτσι», είπε. «Η τεράστια διαφορά ήταν απλώς η εξαιρετική προσπάθεια που κατέβαλαν ώστε να απομονωθούν αποτελεσματικά όλες οι μέτριες ή ήπιες περιπτώσεις».
Ανεξάρτητα από το πού προήλθε – ή τις πταίει – ο μόνος τρόπος αντιμετώπισης ενός νέου ιού είναι να τον πάρουμε απίστευτα σοβαρά. «Η Κίνα το είδε ως σοβαρό ιό από την πρώτη μέρα», δήλωσε ο Aylward.
(πηγή: Sarah Boseley, The Guardian)
Comments