By 
Το Νοέμβριο του 2021 µία φωτογραφία έγινε διάσηµη σε σχέση µε
τα αυτοδιαγνωστικά τεστ για τον κορονοϊό. Όσο και να φαίνεται
περίεργα, ήταν λήψη από ένα σύμπλεγμα αρχαίων αγαλμάτων στην
Ιταλία µε θέµα την τύφλωση του Κύκλωπα Πολύφημου από τον
Οδυσσέα.
Αυτά μαζί µε άλλα αγάλματα σχετίζονταν µε τον Τιβέριο, τον δεύτερο
Ρωμαίο αυτοκράτορα, καθώς διακοσμούσαν ένα σπήλαιο όπου παρέθετε
επίσηµα δείπνα. Το 26 μ.Χ. σπήλαιο αυτό κατέρρευσε και ο
αυτοκράτορας παρά λίγο να χάσει τη ζωή του.
Τα γλυπτά της Σπερλόνγκα
το 1957 στη διάρκεια κατασκευής παραλιακού δρόμου στην περιοχή της
Σπερλόνγκα, μεταξύ της Ρώμης και της Νάπολης, βρέθηκαν πολλά
σπαράγµατα γλυπτὠν που προέρχονταν από μεγάλα συμπλέγματα
αγαλμάτων. Οι αρχαιολόγοι θεωρούν ότι ήταν τοποθετημένα ανά ομάδες
εντός του εσωτερικού ενός μεγάλου φυσικού σπηλαίου δίπλα στη
θάλασσα.
Στο σπήλαιο αυτό δειπνούσε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Τιβέριος
όταν παραθέριζε στη βίλα του στον ίδιο χώρο.
Σύμφωνα µε τους Ρωμαίους συγγραφείς, Τάκιτο και Σουτώνιο, το 26 μ.Χ.
στη διάρκεια ενός επισήµου δείπνου το σπήλαιο κατέρρευσε. Πολλοί
προσκεκλημένοι και υπηρέτες του αυτοκράτορα σκοτώθηκαν. Τότε
φαίνεται ότι καταστράφηκαν και τα αγάλματα στο εσωτερικό του
σπηλαίου.
Ο ίδιος ο αυτοκράτορας σώθηκε χάρη στην αυτοθυσία του Αίλιου
Σεϊανού, διοικητή της πραιτοριανής φρουράς. Ο Σεϊανός έπεσε πάνω
στον Τιβέριο και τον προστάτευσε µε το σώμα του από τις πέτρες που
ἐπεφταν από την οροφή του σπηλαίου.
Η ενέργεια αυτή του Σεϊανού εντυπωσίασε τόσο πολύ τον Τιβέριο που
από τότε τον εμπιστευόταν τυφλά. Μάλιστα, έφθασε στο σηµείο να τον
κάνει το δεξί του χέρι στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας.
Οι τέσσερις ομάδες γλυπτών και η σχέση µε τον Οδυσσέα
Τα θέµατα των συμπλεγμάτων της Σπερλόνγκα έχουν σχέση µε τον
Οδυσσέα. Αποκαλύπτουν διάφορες παραμέτρους του χαρακτήρα του
βασιλιά της Ιθάκης, όπως πονηριά, καπατσοσύνη και καρτερία.
Τα γλυπτά ανήκουν σε τέσσερις κύριες ομάδες και ήταν τοποθετημένα
γύρω απὀ µια τεχνητή κυκλική λίμνη η οποία εκτείνεται στο σπήλαιο,
και συνδέεται µε ἑνα μεγαλύτερο σώµα νερού προς τα ἐξω.
Η πιο σηµαντική ομάδα γλυπτών αναπαριστούσε την τύφλωση του
κύκλωπα Πολύφηµου απὀ τον Οδυσσέα και τους συντρόφους του. Το
σύμπλεγμα αυτό κυριαρχείται απὀ το μεγάλου μεγέθους άγαλμα του
Πολύφημου ο οποίος είναι ξαπλωμένος. Το συγκεκριµένο σύμπλεγμα
Βρισκόταν στο βάθος του σπηλαίου. Ωστόσο, μπορούσε να το δει
κάποιος απὀ κοντά καθώς υπήρχαν σκαλιά που οδηγούσαν σε αυτό.
Καθώς η τύφλωση του Πολύφημου έγινε στη σπηλιά του, η τοποθέτηση
της γλυπτής αναπαρἀστασής της στο βάθος αυτής της Σπερλόνγκα,
δείχνει ότι ήταν το βασικὀ θέµα της διακὀσµησής της.
Μπροστά απὀ την αναπαράσταση της τύφλωσης του Πολύφημου,
υπήρχε µια άλλη που έδειχνε το πλοίο του Οδυσσέα να δέχεται επίθεση
απὀ τη Σκύλλα.
Υπήρχαν και δύο μικρότερες ομάδες γλυπτών στις πλευρές του
ανοίγματος της λίμνης. Αυτή στα αριστερά είναι γνωστή ως «ομάδα
Πασκουίνο» και θεωρείται ότι δείχνει τον Οδυσσέα να κουβαλά τον
νεκρό Αχιλλέα απὀ τοπεδίο της μάχης. Στα δεξιά ἠταν ένα ἀλλο
σύμπλεγμα µε θέµα τον Οδυσσέα να κλέβει το Παλλάδιο της Τροίας µαζί
µε τον Διομήδη κατά την διάρκεια της πολιορκίας της πόλης.
Στην κόγχη του βράχου πάνω απὀ την είσοδο στο σπήλαιο της
Σπερλόνγκα υπήρχε άγαλμα του Γανυμήδη που μετέφερε ο Δίας
μεταμορφωμένος σε αετό.
Όλα τα γλυπτά όταν ἐτσι τοποθετημένα ὡστε να διακρίνονται απὀ το
τρικλίνιο όπου παρατίθενται τα αυτοκρατορικά δείπνα και πιθανώς
βρισκόταν εντὀς τέντας στο κέντρο της εισόδου. Επίσης, υπήρχε ειδικός
φωτισμός κατά τη νύχτα ὡστε να υπάρχει επαρκἠς ορατότητα εντός του
σπηλαίου για τη θέαση των γλυπτών.
Χρονολόγηση των γλυπτών
Καθώς το 26 μ.Χ. καταστράφηκε η σπηλιά της Σπερλόνγκα, τα γλυπτά
είναι προγενέστερα. Γενικά χρονολογούνται στην πρὠιµη περίοδο της
ρωμαϊκής αυτοκρατορίας μεταξύ του ύστερου 1535 αιώνα π. Χ, και των
αρχών του 155 αιώνα µ. Χ. Όμως, δεν αποκλείεται να ήταν παλαιότερα
έργα, της ὑστερης ελληνιστικής εποχής.
Στο τµήµα του πλοίου του Οδυσσέα στην ομάδα της Σκύλλας,
διασώζεται µια επιγραφή ὁπου αναφέρονται οι τρεις γλύπτες του,
Αθηνόδωρος, Αγήσανδρος και Πολύδωρος. Γνωρίζουμε ότι και οι τρεις
γλύπτες ήταν από τη Ρόδο. Επιπλέον, ήταν οι γλύπτες του περίφημου
συμπλέγματος του Λαοκόοντα που βρέθηκε στη Ρώμη το 1506 και
αποκατέστησε ο Μιχαήλ Άγγελος.
Δυστυχώς, δεν γνωρίζουμε πότε έζησαν οι Αθηνόδωρος, Αγήσανδρος και
Πολύδωρος. Έτσι δεν είναι βέβαιο αν τα γλυπτά αυτά έργα υπήρξαν
παραγγελία του ίδιου του Τιβερίου, αν υπήρχαν πριν απὀ αυτόν, ἡ
αποτελούν αντίγραφα παλαιότερων έργων της ελληνιστικής εποχής.
Επίσης, δεν γνωρίζουμε αν κατασκευάστηκαν στη Ρόδο και κατόπιν
μεταφέρθηκαν στην Σπερλόνγκα, ή αν φιλοτεχνήθηκαν εκεί. Η υπόθεση
περιπλέκεται από την µη έως τώρα ταυτοποίηση της προέλευσης του
μαρμάρου.
Τα γλυπτά και ο Τιβέριος
Ο Τιβέριος ήταν ο διάδοχος του Αυγούστου και δεύτερος αυτοκράτορας
της Ρώμης. Για τους περισσότερους είναι γνωστός κυρίως γιατί η
διδασκαλία και η σταύρωση του Χριστού έλαβαν χώρα στη διάρκεια της
βασιλείας του.
Ο Τάκιτος και ο Σουητώνιος παρουσιάζουν τον Τιβέριο ως πονηρό,
αδίστακτο και φιλύποπτο. Αν και οι πηγὲς αυτές είναι αρνητικές για την
προσωπικότητα του αυτοκράτορα, δείχνουν επίσης ότι διέθετε ηγετικές
ικανότητες. Δεν πρέπει να λησμονούμε ότι κυβέρνησε τη ρωμαϊκή
αυτοκρατορία για 23 χρόνια (14-37 μ.Χ.].
Καθώς ο Τιβέριος παρέθετε επίσηµα δείπνα στη σπηλιά της Σπερλόνγκα,
είναι πολύ πιθανό η γλυπτή διακὀσµησή της να ήταν προσωπική
επιλογή του. Έτσι, μάλλον µας δίνουν στοιχεία για την προσωπικότητά
του.
Ο Τιβέριος, όπως οι περισσότεροι Ρωμαίοι
αριστοκράτες ήταν κοινωνοί του ελληνικού
πολιτισμού. Ο ίδιος φαίνεται ότι θαύμαζε τον
Οδυσσέα.
Ίσως είχε επίγνωση ὅτι οι προσωπικὀτητές τους είχαν κοινά
χαρακτηριστικά. Επιπλέον, και οι δύο είχαν υποχρεωθεί για πολλά
χρόνια να βρίσκονται µακριά απὀ τις πατρίδες τους και να υπομένουν
αναποδιές και ταπεινώσεις. Πριν γίνει αυτοκράτορας, ο Τιβέριος εἰχε
αὐτοεξοριστεί απὀ τη Ρώμη υπό εξευτελιστικές συνθήκες. Στο τέλος,
όμως, τόσο ο Οδυσσέας όσο και ο Τιβέριος κατάφεραν να επιβιώσουν,
ενώ αυτοί γύρω τους χάθηκαν. Έτσι πήραν την εξουσία στις πατρίδες
τους.
Δεν είναι τυχαία επίσης η επιλογή έργων που έχουν σχέση µε τη Ρόδο. Ο
Τιβέριος αγαπούσε το νησί και τους κατοίκους του και είχε επιλέξει να
ζήσει εκεί τα περισσότερα χρόνια της αυτοεξορίας του.
Γιατί έγινε διάσηµη η λήψη απὀ το σύμπλεγματου Πολύφημου;
Σύμφωνα µε την Οδύσσεια, ο Κύκλωπας Πολύφημος είχε εγκλωβίσει τον
Οδυσσέα και τους ἀνδρες του µέσα στην σπηλιά του και είχε ξεκινήσει
να τους τρωει. Όμως, ο Οδυσσέας κατάφερε να τον κοιµίσει µε κρασί.
Στη συνέχεια µε τη βοήθεια των εναπομενόντων ανδρών, τρύπησε μ’ ένα
ακονισµένο παλούκι το μοναδικό µάτι του Πολύφημου.
Στη γλυπτή σύνθεση της Σπερλόνγκα, το μακρύ ξύλο που
χρησιμοποιείται γι’ αυτό το λόγο μοιάζει σαν να έχει βαμβάκι στην άκρη
του. Έτσι, θυμίζει στυλεό για αυτοδιαγνωστικά τεστ κορονοϊού!
Επιπλέον, ο τρόπος που ο Οδυσσέας το κρατά είναι σαν να ετοιμάζεται
να το βάλει στο ρουθούνι του Πολύφημου, για να του κἀνει τεστ, παρά
να του τρυπήσει το μάτι!
πηγή: Μηχανή του χρόνου
Comments